Zbliża się majówka. To czas, który wiele z nas planuje spędzić na świeżym powietrzu, razem z najbliższymi. To dobry moment na urlop i wycieczki, pobyt w lesie, parku, na plaży lub działce. Wszędzie tam możemy spotkać kleszcze, dlatego warto już zawczasu pomyśleć o tym, jak się przed nimi zabezpieczyć.

Kiedy i gdzie najczęściej grasują kleszcze?

Majówka to czas, kiedy swoje domy opuszczają nie tylko ludzie, ale i kleszcze. Na okres maj-czerwiec oraz wrzesień-październik, przypada szczyt ich aktywności rocznej. W związku z tym planując majówkę, warto też przemyśleć to, jak zabezpieczyć się przed ich ewentualnym ugryzieniem. 

Te małe pajęczaki najczęściej grasują w lasach, w tym na ich obrzeżach, polanach, łąkach i bagnach, w lasach liściastych, wysokich trawach, ogródkach działkowych i przydomowych oraz w parkach miejskich. Przyciąga je wydzielane ciepło i… zapach potu.

Można wyróżnić godziny, a raczej pory dnia, w których kleszcze są najbardziej aktywne – być może okaże się to przydatne przy planowaniu dnia na łonie natury. Przyjmuje się, że są to pory: od porannej rosy do południa, następnie od godziny 16 do zmroku.

Czy kleszcze są groźne?

Choć mówimy o bardzo małych zwierzętach, to zagrożenie, jakie powoduje ich ugryzienie, jest proporcjonalnie odwrotne do ich rozmiaru. Można śmiało powiedzieć, że to jedno z największych naturalnych niebezpieczeństw dla człowieka. 

Ukąszenie kleszcza nie zawsze musi skończyć się dla nas zakażeniem i przykrymi skutkami, jednak prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest wyjątkowo duże. Najcięższymi chorobami, które przenoszą te zwierzęta, są borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. Obie wymienione to choroby zakaźne.

Borelioza jest chorobą wywoływaną przez bakterie Borrelia burgdorferi. Charakterystycznym objawem jej wystąpienia jest pierścieniowate zaczerwienienie skóry wokół miejsca ukąszenia, które najczęściej znika po kilku tygodniach. W kolejnych stadiach choroby nierzadko pojawia się przewlekłe zmęczenie, osłabienie i gorączka – takie objawy można pomylić z grypą. Powikłania po boreliozie są bardzo poważne i uciążliwe. Mogą nimi być: zapalenia stawów, opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu i rdzenia, zaburzenia rytmu serca. Warto podkreślić, że nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie, a ryzyko przeniesienia zakażenia przez kleszcza znacznie wzrasta, jeśli nie zostanie on prawidłowo usunięty z organizmu człowieka do 36 godzin.

Z kolei kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest chorobą wirusową ośrodkowego układu nerwowego. Jej objawy są poważne, lecz mało charakterystyczne. Z tego względu niestety często się je lekceważy i też trudno ją rozpoznać. Objawy pojawiają się zazwyczaj po ok. 7-14 dniach od ugryzienia. Są nimi między innymi: wysoka gorączka, wymioty, potliwość, światłowstręt czy ból mięśni. Gdy pierwsza faza zakażenia przeminie, chory może odczuć lekką poprawę swojego stanu zdrowia, jednak niedługo po niej następuje kolejny etap rozwoju choroby, który może objawiać się zawrotami głowy, nudnościami, utratą przytomności i skutkować m.in. zaburzeniami świadomości, porażeniem kończyn lub opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet śpiączką.

• Zobacz też: Nieznane wirusy czekają na odwilż. O wiecznej zmarzliznie i jej odkryciu… w Polsce

Jak się ochronić przed KZM?

KZM staje się rosnącym wyzwaniem dla zdrowia publicznego w Europie i innych częściach świata. Liczba przypadków KZM u ludzi we wszystkich endemicznych regionach Europy wzrosła o prawie 400% w ciągu ostatnich 30 lat. Obszary ryzyka rozprzestrzeniły się, a także odkryto nowe ogniska. W Polsce ryzyko zakażenia KZM rośnie, osiągając w 2023 roku aż 659 przypadków. To ponad dwukrotny wzrost w porównaniu z ostatnimi czterema latami. 

„Kleszcze są aktywne przez cały rok. We wszystkich miesiącach znajdujemy je na ubraniach i zwierzętach” – mówi dr inż. Anna Wierzbicka z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Według zoolożki i leśniczki za wzrost liczby zakażeń w dużej mierze odpowiada zmiana klimatu, która doprowadziła do modyfikacji aktywności kleszczy.

Jedynym sposobem, aby skutecznie ochronić się przed kleszczowym zapaleniem mózgu i jego powikłaniom jest szczepienie. Warto zaplanować je w taki sposób, aby uzyskać odporność jeszcze przed sezonem największej aktywności kleszczy, zwłaszcza przed planowanym wypoczynkiem w okresie wiosenno-letnim. 

– Dwie dawki szczepionki dają 90% efektywności, a trzecia dawka utrwala ten efekt – wyjaśnia prof. Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Należy jednak pamiętać, że w celu utrzymania odporności przeciw KZM należy co 3, a następnie co 5 lat podawać dawki przypominające.

• Może cię zainteresuje: Patrz pod nogi, czyli o jadowitych żmijach w Tatrach. Co zrobić, gdy ukąsi?

Sposoby, aby uniknąć ukąszenia przez kleszcza

Najprostszą rzeczą, którą możemy zrobić, aby uchronić się przed przebiciem skóry przez kleszcza, jest jej ukrycie pod odpowiednio długimi ubraniami. Zakryte buty, długie spodnie i rękawy górnej części odzieży, a nawet nakrycie głowy – to wszystko utrudni tym pajęczakom dostęp do naszego ciała.

Jeżeli jednak nasze ubranie fragmentarycznie odkrywa skórę, spryskajmy ją (poza twarzą) specjalnym preparatem, odstraszającym kleszcze. 

Warto też zadbać o to, aby nosić jasne kolory odzieży – w praktyce łatwiej będzie wtedy dostrzec na nich obecność tych zwierząt, ze względu na ich kontrastujące, ciemne umaszczenie.

Po powrocie do domu pamiętaj o tym, aby dokładnie obejrzeć całe ciało. Zwróć szczególną uwagę na miejsca bardziej narażone, czyli: pępek, zgięcia stawowe, pachwinę, szyję i skórę głowy. Upewnij się, że Twojej skóry nie naruszył żaden kleszcz. W przeciwnym wypadku, jeśli okaże się, że zostałeś ukąszony – jak najszybciej go usuń, chwytając pajęczaka pęsetą, jak najbliżej skóry. Następnie zdecydowanym ruchem pociągnij w górę. Musisz być pewny, że żadna jego część nie pozostała w twojej skórze. Pozbądź się kleszcza i zdezynfekuj miejsce ukąszenia, następnie dokładnie umyj ręce i co ważne – obserwuj przez kolejne dni miejsce ukąszenia. Bądź wyczulony na obecność objawów, które opisaliśmy powyżej.

Co zrobić gdy spotkasz niedźwiedzia i jak tego uniknąć?

Źródła: gov.pl, apteka-melissa.pl, IPPiEZ

Fot.: canva.com/gettyimages, pbxstudio

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.