Wielokrotnie odkładany w czasie system kaucyjny ma wejść w życie 1 października 2025 roku. Jest to termin nieprzekraczalny dla Ministerstwa Klimatu i Środowiska, bowiem według pierwotnego planu miał on obowiązywać od początku roku. Wiele wskazuje na to, że formalny start nie przełoży się od razu na praktyczne działanie systemu. Co hamuje wdrożenie systemu kaucyjnego?

Bezużyteczny okres przejściowy 

Dodatkowe kilka miesięcy nie wystarczyło, by strony zaangażowane w system przygotowały się do zmian, mimo że były one zaplanowane jako stopniowy proces – przez pierwsze trzy miesiące kaucji będą podlegać butelki PET oraz puszki, a od 2026 roku także butelki szklane. Pomimo kolejnych odroczeń czas ten nie został wykorzystany konstruktywnie – przepisy były pełne nieścisłości, które wywołały gwałtowne reakcje i protesty przedsiębiorców. Duże kontrowersje budziło to, czy apteki będą objęte systemem.

Powodowało to konieczność poprawiania lub podawania wykładni przepisów przez ich twórców, ale zamieszanie nie przyczyniło się do zwiększenia wiedzy o programie. Centrum badawczo-rozwojowe Biostat w sierpniu opublikowało wyniki swoich badań ,,Świadomość Polaków nt. wchodzącego w życie systemu kaucyjnego” na reprezentatywnej grupie, z których wynika, że Polacy nie wiedzą, kiedy system kaucyjny ma zacząć działać. Ponad połowa ankietowanych odpowiedziała „nie wiem”, spora część podała błędną datę, a jedynie około 20% wskazało październik 2025 roku.

Właśnie wtedy rozpocznie się trzymiesięczny okres przejściowy, którego ministerstwo nie chce przedłużyć po 1 stycznia. Do końca roku producenci opakowań mogą przystąpić do systemu wciąż sprzedając produkty bez oznaczeń i wdrażać się do produkcji ich nowych wersji. Po 1 stycznia przystąpienie do programu oznaczać będzie konieczność zniszczenia całych zapasów bez oznaczeń, co jest jawnie sprzeczne z ideą systemu kaucyjnego, który miał pomóc przeciwdziałać marnotrawstwu i ograniczyć przedostawanie się jednorazowych opakowań do środowiska.

System kaucyjny startuje 1 października. Czy pomoże oczyścić polskie rzeki z plastiku?

Brak porozumienia między operatorami

Wciąż wielu producentów nie przystępuje do programu, co sprawia, że okres przejściowy nie zostanie przez nich wykorzystany. Winne są opóźnienia w procesach operatorów systemu kaucyjnego. Obecnie zezwolenie na prowadzenie działalności w tym obszarze zostało wydane siedmiu podmiotom, jednak część z nich dysponuje koncesją od 1 października, a inne od 23 października. Dodatkowo brakuje porozumienia pomiędzy nimi –  jedynie Polka i OK Operator Kaucyjny podpisali z sobą umowę bilateralną. Pozostałe strony wciąż szukają warunków współpracy, co sprawia, że w obliczeniach kosztów potrzebnych do przedstawienia transparentnych danych brakuje kluczowego czynnika. 

Nie wiadomo, którzy operatorzy są już gotowi do działania ani w jakich ramach ma przebiegać współpraca między nimi – czy systemy rozliczania się z kaucji będą takie same, albo na jakich zasadach będą sobie przekazywać opakowania zebrane od klientów obsługiwanych przez innych operatorów.

Z kolei producenci opakowań nie są zobligowani do przystąpienia do programu od 1 października 2025 roku, dlatego wielu z nich wstrzymuje się z decyzją, by obserwować sytuację i dokonać wyboru, gdy sytuacja będzie bardziej uporządkowana. Prawdopodobnie od początku przyszłego miesiąca żaden producent opakowań nie rozpocznie sprzedaży swoich produktów z oznaczeniami kaucyjnymi, bo nikt nie jest przygotowany. Dlatego pierwsze opakowania, które będzie można włożyć do stojących w sklepach automatów kaucyjnych, zobaczymy na półkach prawdopodobnie późną jesienią i nie będą tak liczne jak zapowiadały komunikaty medialne ministerstwa. 

Ministerstwo wciąż optymistyczne

Ministerstwo Klimatu i Środowiska traktuje datę startu systemu kaucyjnego jako duży sukces. W mediach pojawiły się spoty informujące o nowych zasadach, a na stronach rządowych opublikowano nawet sześciostronicowy ,,Mały Podręcznik Systemu Kaucyjnego” skierowany do obywateli. Kompaktowość dokumentu ma pozwalać na wydrukowanie i zapoznanie się nim we własnym zakresie w czasie około 5 minut. Główne działania promocyjne są przewidziane na okres od października do grudnia, a więc w miesiącach, w których na półkach ma pojawiać się coraz więcej napojów w opakowaniach objętych systemem. Z ministerstwa płyną głosy, że system kaucyjny zostanie wdrożony bez problemów, bo Polacy już dobrze znają ten system – od lat sprzedawane są napoje w szklanych butelkach zwrotnych.

Jednocześnie należy podkreślić, że skala przedsięwzięcia jest ogromna i mimo problemów uzasadnia wysiłek związany z jego wdrożeniem. Polska jest dopiero 17 państwem, które wprowadza takie rozwiązania oraz drugim największym po Niemczech. Do 2029 roku Polska musi osiągnąć 90% poziom selektywnej zbiórki butelek plastikowych i system kaucyjny ma pomóc tego dokonać. Bez niego udaje się poddać recyklingowi jedynie 30-40% odpadów opakowaniowych. Implementacja systemu to kolejny duży krok do osiągnięcia większego obiegu zamkniętego w gospodarce i obniżenia środowiskowego kosztu konsumpcyjnego trybu życia oraz polityki handlowej wielkich korporacji, którym zależy na największym zysku, nawet kosztem ekologii.  

Zobacz też: Kaucja za butelki i puszki. Jakie zasady w sklepach, jakie prawa mają klienci?

Źródła: MKiŚ, Gov, Dziennik Gazeta Prawna, PAP, Izba Branży Komunalnej, Biostat, 

Fot. Canva (KILOVISION)

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.