Czym jest ubóstwo energetyczne, jakie konsekwencje ze sobą niesie i ile polskich gospodarstw domowych dotyczy?

Czym jest ubóstwo energetyczne?

Ubóstwem energetycznym nazywa się sytuację, w której gospodarstwo domowe nie posiada dostępu do fundamentalnych usług energetycznych, które zapewniają podstawowy poziom i przyzwoite standardy życia oraz zdrowia. 

Do nich zalicza się ogrzewanie, ciepłą wodę, chłodzenie, oświetlenie oraz energię zasilającą urządzenia. Tak sformułowaną definicję prezentuje między innymi Unia Europejska w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie Społecznego Funduszu Klimatycznego na 2023 rok.

Przyczyny ubóstwa energetycznego

Ubóstwo energetyczne posiada różne przyczyny i nie w każdym przypadku chodzi o brak środków finansowych. W wielu z nich główną rolę odgrywa brak dostępu do usług energetycznych – według danych Międzynarodowej Agencji Energetycznej taki problem dotyczy 1,3 miliarda ludzi na świecie, głównie zamieszkujących kraje afrykańskie. 

Według informacji przedstawionych w raporcie Instytutu na Rzecz Ekorozwoju są trzy najistotniejsze przyczyny występowania problemu ubóstwa energetycznego. Mogą istnieć niezależnie od siebie lub równocześnie, potęgując problem. Są nimi:

• brak środków finansowych umożliwiających dokonywanie opłat za energię;
• zły stan techniczny oraz niska efektywność energetyczna budynków mieszkalnych i systemów grzewczych;
• nieumiejętne korzystanie z energii.

Ubóstwo energetyczne w Polsce

Według raportu Klubu Jagiellońskiego o nazwie “Jest drogo, będzie drożej? Gospodarne państwo odpowiedzią na ubóstwo energetyczne” z 2023 roku, w zależności od zastosowanej miary i szacunków instytutów, udział gospodarstw domowych zagrożonych ubóstwem energetycznym w Polsce może wahać się w przedziale 10-20%.

Analizując problem ubóstwa energetycznego w naszym kraju, warto zwrócić szczególną uwagę na dwa pierwsze, wymienione wcześniej aspekty: rosnące ceny energii elektrycznej oraz brak odpowiedniej termomodernizacji budynków lub lokali mieszkalnych. 

Badania opublikowane na przestrzeni ostatnich dwóch lat wskazują, że około 70% Polaków oszczędza zużycie energii z powodu rosnących rachunków. Jednoznacznie wskazuje to, że wielu z nas perspektywy cen za energię od lat budzą lęk i po prostu martwią.

Obawy te nie pozostają bez pokrycia. W lutym zeszłego roku donosiliśmy o tym, że w sezonie grzewczym 2022/2023 statystyczne wydatki rodzin na zakup węgla wzrosły średnio o 49% i wyniosły ponad 4 400 zł.

W sezonie 2023/2024 z kolei mieliśmy do czynienia z mrożeniem cen energii, które było odpowiedzią rządu na niebezpieczną sytuację w tym obszarze oraz zagrożenie pogłębienia problemu ubóstwa energetycznego wśród Polaków. 

Tańszy prąd: taryfa G11 – dla kogo będzie opłacalna?

Pozytywny wzrost zainteresowania rządowymi dotacjami

Od tego czasu obserwujemy znaczny wzrost aktywności w obszarze dotacji do rządowych programów zakresu energetyki. Doskonałym przykładem jest choćby flagowy program Ministerstwa Klimatu i Środowiska, “Czyste Powietrze”, wspierający wymianę nieefektywnych źródeł ciepła w gospodarstwach domowych.  

Według najnowszych danych (stan na 18.06.2024), tylko w tygodniu od 8 do 14 czerwca 2024 złożono aż 5 881 wniosków. Od początku funkcjonowania programu to łącznie aż 886 259 wniosków oraz 29 247 747 856 złotych dofinansowania.

Olbrzymie zainteresowanie programem “Czyste Powietrze” to pocieszający trend, który może wskazywać na poszerzanie świadomości wśród społeczeństwa i wiedzy o tym, jak kluczowe dla rachunków, a w szerszej perspektywie – naszego zdrowia i życia, jest zadbanie o odpowiednią termomodernizację zamieszkiwanego przez siebie miejsca.

Przypominamy: od jutra obowiązują nowe zasady w ramach programu “Czyste Powietrze”

Skutki ubóstwa energetycznego

Stwierdzenie o zagrożeniu zdrowia – a nawet życia, nie pozostaje nieuprawnione. Jak alarmują eksperci Polskiego Instytutu Ekonomicznego w raporcie cytowanym powyżej, liczne badania naukowe wskazują, że ubóstwo energetyczne zwiększa zachorowalność i śmiertelność wśród ludzi. To przykre konsekwencje egzystowania w pogarszających się warunkach mieszkaniowych oraz narażenia na codzienne przebywanie w nieodpowiednich temperaturach (często zbyt niskich). 

Do tego dochodzi stres związany z brakiem środków do opłacenia rachunków za energię lub koniecznością rezygnacji z innych świadczeń na rzecz prądu bądź ciepła.

– Według Instytutu Badań Strukturalnych ponad 30% osób mieszkających w warunkach poniżej minimalnego standardu, cierpi na choroby układu ruchu, 25% na choroby układu krążenia, a prawdopodobieństwo wystąpienia tych schorzeń jest wyższe odpowiednio o 10,6 i 6 pkt. proc. u osób mieszkających w złych warunkach niż u osób mieszkających w domach i mieszkaniach w dobrym stanie. Z kolei wśród osób używających pieca na węgiel lub drewno prawdopodobieństwo wystąpienia chorób układu oddechowego wzrasta o 27,9 pkt. proc. – piszą autorzy raportu “Cztery oblicza ubóstwa energetycznego. Polskie gospodarstwa domowe w czasie kryzysu 2021-2023”, Polskiego Instytutu Energetycznego.

Problem ubóstwa energetycznego dostrzega rząd, który w ostatnim czasie zaproponował specjalne, jednorazowe świadczenie pieniężne o nazwie “bon energetyczny”, skierowane bezpośrednio do najmniej zamożnych gospodarstw domowych. Więcej na ten temat pisaliśmy poniżej:

Prezydent podpisał ustawę o bonie energetycznym. Kto otrzyma wsparcie?

Źródła: “Cztery oblicza ubóstwa energetycznego. Polskie gospodarstwa domowe w czasie kryzysu 2021-2023”; Polski Instytut Energetyczny; “Ubóstwo energetyczne. Informator dla pracowników pomocy społecznej”, Instytut na Rzecz Ekorozwoju; Transformacja energetyczna w Polsce”, UN Global Compact Network Poland, 2024.

Fot.: gettyimages, pexels/canva.com

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.