21 lutego br. Rada Europejska oficjalnie zaakceptowała włączenie planu REPowerEU w struktury Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności (Recovery and Resilience Facility – RFF). W praktyce oznacza to, że państwa członkowskie będą mogły dodać nowy rozdział dotyczący REPowerEU do swoich krajowych planów odbudowy (KPO), aby sfinansować kluczowe inwestycje i reformy, które pomogą osiągnąć cele unijne. 

Przy okazji po raz kolejny w debacie publicznej pojawił się temat zasadności polityki klimatycznej Unii Europejskiej i przede wszystkim tego, czy jest ona opłacalna dla państw członkowskich. Mieszkańcy polskich miast zapewne pamiętają niedawną kampanię billboardową, która przekonywała, że polityka klimatyczna UE jest równoznaczna z drogą energią i wysokimi cenami. Jak więc jest naprawdę i czy można ocenić potencjalne skutki programu na podstawie podanych już przez Komisję danych, biorąc pod uwagę kwestie najważniejsze dla przeciętnego Kowalskiego

Wprowadzenie do programu REPowerEU. Polityka w dobie kryzysu. 

Głównymi elementami transformacji energetycznej są efektywność energetyczna, która zmniejsza ogólne zapotrzebowanie na energię i zwiększa elastyczność systemu, a także czyste zasoby energetyczne. Propozycje REPowerEU biorą pod uwagę obie te kwestie – komentują analitycy z  Regulatory Assistance Project (RAP). 

RepowerEU to przedstawiony w maju 2022 roku plan, którego głównym celem jest odpowiedź na działania wojenne ze strony Rosji i odcięcie Europy od paliw kopalnych płynących z kraju agresora. Ten cel ma zostać osiągnięty przede wszystkim przez zapewnienie Europejczykom możliwości nabycia energii z własnych, tanich i odnawialnych źródeł i możliwości taniej termomodernizacji domów i mieszkań. Czy w tym wypadku polityka klimatyczna UE to dla przeciętnego Kowalskiego perspektywa raczej strat niż korzyści? 

REPowerEU a sektor OZE. Cel dla wodoru w ogniu krytyki? 

Rozwój i dywersyfikacji europejskiej sieci odnawialnych źródeł energii jest jednym z dwóch głównych celów unijnej polityki niezależności energetycznej. REPowerEU wprowadza jednak znacznie bardziej radykalne zmiany niż te zaproponowane w lipcu 2021 roku w szeroko komentowanym programie reform Fit for 55. Podczas gdy propozycja z 2021 roku zakłada redukcję emisji gazów cieplarnianych o 55% w stosunku do 1991 roku w 2030 roku, REPowerEU skupia się na wybranych aspektach transformacji energetycznej, stawiając znacznie bardziej restrykcyjne wymagania. 

Komisja rozszerzyła cel dotyczący wykorzystania energii odnawialnej do 45% do 2030 r., co stanowi wzrost o 5% w stosunku do celu ustalonego rok wcześniej. Wzrost ten doprowadziłby do powstania 1 236 GW mocy wytwórczych energii odnawialnej, w porównaniu z przewidywanym przez Fit For 55 poziomem 1 067 GW do 2030 r., przy jeszcze szybszym wzroście wykorzystania energii słonecznej. To właśnie bowiem na szybką budowę instalacji pv stawia się w RepowerEU. To działanie ma spowodować jak najszybsze i jak największe uniezależnienie się niewielkich końcowych odbiorców energii. Działania te zostały nazwane zbiorczo Inicjatywą Solar.  Inicjatywa Solar Rooftop ma za zadanie stopniowe wprowadzanie prawnego obowiązku instalowania paneli słonecznych w nowych budynkach publicznych i handlowych oraz w nowych budynkach mieszkalnych.

Jednak według opinii specjalistów Regulatory Assistance Project, szczegółowe założenia tej części planu, chociaż w dużej mierze efektywne, mają jednak także słabe punkty. Jednym z nich jest projekt wykorzystania wodoru, który w nadchodzących latach ma się stać jednym z najważniejszych składników miksu energetycznego. 

Komisja proponuje przyspieszenie wdrażania odnawialnego wodoru w Europie do 10 mln ton oraz import dodatkowych 10 mln ton rocznie. Obecna światowa produkcja ekologicznego wodoru wynosi mniej niż 1 mln ton rocznie. Chociaż zwiększona produkcja ekologicznego wodoru jest niezbędna do dekarbonizacji części sektorów przemysłu, transportu i wytwarzania energii elektrycznej, pojawiają się pytania, czy tak wysokie cele można osiągnąć w tak krótkim czasie. Aby osiągnąć cel 10 milionów ton krajowej produkcji wodoru, potrzebne byłoby 550 TWh odnawialnej energii elektrycznej. Zgodnie z planami REPowerEU, całkowita produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych osiągnie około 2500 TWh w 2030 roku – tłumaczą eksperci z RAP. 

Czy wodór naprawdę jest paliwem przyszłości i kluczem do światowej transformacji energetycznej? [ANALIZA]

Czy więc część planu dotycząca produkcji zielonego wodoru i znacznego zwiększenia jego zużycia jest najsłabszym punktem REPowerEU?

RepowerEU przewiduje, że jedna piąta energii odnawialnej, trafiłaby do produkcji wodoru, zamiast pójść w kierunku bezpośredniej dekarbonizacji sektora energetycznego. Dlatego bardzo niepokojące jest to, że niedawno wydany przez Komisję akt delegowany definiujący wodór odnawialny pozwala na znaczny rozwój wodoru, który ostatecznie może nie być ani ekologiczny, ani odnawialny – dodają analitycy z RAP. 

REPowerEU a budynki

Kolejnym koronnym celem UE, którego wypełnienie ma doprowadzić do uniezależnienia się od Rosji poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na paliwa, jest inwestycja w efektywność energetyczną. Chodzi tutaj przede wszystkim o termomodernizację budynków oraz zintensyfikowaną promocję oszczędnego zużywania energii w życiu codziennym. REPowerEU zakłada, że do roku 2030 wskaźnik efektywności energetycznej ma być zwiększony z 9% do 13%, łącznie dla całej Unii, a cel produkcji ze źródeł odnawialnych w miksie energetycznym ma być podniesiony z 40% do 45%. Propozycje te, chociaż wydają się radykalne, zostały pozytywnie odebrane przez ekspertów. Do oszczędności mają zachęcać m.in. korzyści podatkowe dla efektywnych energetycznie systemów czy też budynków po termomodernizacji.

Na strategię dotyczącą budynków składa się też zapowiedź ujednolicenia klas energetycznych oraz plany wycofania z obrotu kotłów na paliwa stałe. 

REPowerEU a przedsiębiorstwa

Interesującym dla przeciętnego obywatela aspektem jest też ewentualny wpływ wprowadzania reform REPowerEU na prowadzenie biznesu. Przedsiębiorców obejmą także oczywiście wspomniane powyżej reformy, dotyczące obowiązku instalacji fotowoltaiki czy kwestii związanych z efektywnością energetyczną. Dodatkowe zmiany dotkną osoby zawodowo związane z przemysłem, szczególnie produkcją i rafinacją minerałów niemetalicznych, cementu, szkła, ceramiki oraz chemikaliów. W tych branżach Komisja liczy bowiem na oszczędności rzędu 22 mld m3 gazu.

Finansowanie planu – skąd będą pochodzić środki na reformy?

W analizie dotyczącej polityki REPowerEU nie sposób nie poruszyć kwestii związanych z finansowaniem reform. Jest to oczywiście jeden z aspektów budzących największe kontrowersje. Finansowanie realizacji celów ma być wsparte z budżetu Unii Europejskiej. Głównym źródłem finansowania mają być przychody z systemów handlu emisjami tzn. istniejącego już EU-ETS oraz planowanego systemu EU-ETS dla transportu i budynków (EU ETS II). Mają one zasilać zarówno budżet unijny, jak i być bezpośrednio kierowane do budżetów krajowych. Ważne jest to, że UE proponuje dywersyfikację źródeł finansowania – środki mają płynąć także z Funduszu Spójności, Funduszu Modernizacyjnego oraz z prywatnych zasobów, które mają być zaangażowane w ramach programu InvestEU. 

Warto zwrócić uwagę na Społeczny Fundusz Klimatyczny, z którego środki zostały ściśle przeznaczone na wsparcie termomodernizacji dla najbardziej potrzebujących obywateli i mikroprzedsiębiorstw. Fundusz rozpocznie działalność w 2026 r., przed wejściem w życie nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji dla paliw transportowych i budowlanych i będzie finansowany z budżetu UE w wysokości 65 mld euro. 

Co reformy unijne znaczą dla każdego z nas? 

Zmiany prawne wprowadzone przez politykę REPowerEU bez wątpienia wpłyną na stan prawny w państwach członkowskich, w tym także w Polsce. Zmiana celów wskazanych w dyrektywach wymusi bowiem na wszystkich państwach zharmonizowanie swoich działań w sektorze energii. To z kolei będzie oddziaływać  na sytuację samych mieszkańców. Jednak, jak obiecują władze w Brukseli, ma być to transformacja sprawiedliwa i nie pozostawiająca w tyle także tych najbardziej potrzebujących. Podkreśla się bowiem fakt, że aby uniezależnić się od paliw kopalnych z Rosji i innych krajów autorytarnych, potrzebna jest ogólnoeuropejska determinacja i solidarność. Narzędziem do jej uzyskania ma być właśnie struktura proponowana w REPowerEU.

REPowerEU przedstawia przepis na niezależność energetyczną: przyspieszenie przejścia na czystą energię. Aby zagwarantować, że realizacja tego przepisu nie pójdzie na marne, Komisja musi zapewnić, że zawiera listę składników, które pasują do przepisu i wyklucza te, które mogą spowodować niepowodzenie – podsumowuje RAP. 

Mimo wątpliwości co do pewnych szczegółów planu, eksperci są jednak zgodni, że REPowerEU ma szansę znacząco popchnąć europejską zieloną transformację do przodu i jednocześnie zapewnić konsumentom miększe lądowanie w nowej rzeczywistości. 

źródła: euractiv.com, POBE, zdj. główne – zasoby prywatne autorki, pozostałe obrazy – commission.europa.eu

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.