W poniedziałek, 8 grudnia 2025 roku, ogłoszono wyniki plebiscytu na Młodzieżowe Słowo roku 2025. Zwycięzcą zostało słowo „szpont/szponcić” oznaczające robienie czegoś nie do końca właściwego, legalnego lub po prostu cwaniackiego. Już wcześniej było obecne w slangach miejskich i przestępczych w znaczeniu „kombinować, intrygować, powodować nieporozumienia”. Dla wielu osób to słowo pomaga nazwać chaos panujący dziś w programie Czyste Powietrze.

Szponcenie nie wzięło się znikąd 

Miarą każdego języka jest konfrontacja z rzeczywistością, czyli odpowiedź na pytanie, jak dobrze i jak dokładnie jesteśmy w stanie wyrazić własne emocje lub opisać świat zewnętrzny. Znanym przykładem jest kilkadziesiąt określeń opisujących śnieg w językach społeczeństw, gdzie stanowi pogodową codzienność. Niemcy w swoim języku mają słowo „Weltschmerz” określające uczucie smutku towarzyszące znudzeniu życiem w niedoskonałym świecie. W języku japońskim istnieje słowo „mottainai” wyrażające poczucie żalu za zmarnowanym potencjałem. Szczególnie istotne jest, że język wciąż ewoluuje – dodawane są kolejne słowa po to by mogły odzwierciedlać nowe idee, technologie czy zachowania społeczne. 

Według internetowych źródeł słowo „szponcić” zyskało popularność za sprawą mediów społecznościowych, a w szczególności jednego twórcy, który często używał tego słowa na swoich filmach. Po niedługim czasie słowo zaczęło zyskiwać własne życie, ponieważ młodzież zauważyła, że jego brzmienie lepiej zaspokaja ich potrzebę nazwania rzeczywistości. Nie inaczej jest w przypadku wybranego w tym roku słowa. 

W przestrzeni publicznej pojawiają się pytania o odpowiedzialność za obecną sytuację w programie Czyste Powietrze, który notuje wielomiesięczne opóźnienia w wypłatach. Choć wcześniej funkcjonował sprawniej niż dziś, to reforma programu wywołała chaos administracyjny i problemy w zarządzaniu. Dzięki popularności młodzieżowego słowa roku zyskaliśmy nowe określenie, aby zadawać adekwatne do sprawy pytania, np. o to, kto jest odpowiedzialny za zeszponcenie rządowego programu?

Pytanie jest retoryczne. Za nadzór nad programem odpowiada wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta. To na poziomie kierownictwa ministerstwa powinny zostać przedstawione wyjaśnienia dotyczące skali opóźnień i błędów po reformie programu. Jak dotąd wiceminister nie wziął udziału w spotkaniach organizowanych przez poszkodowanych beneficjentów i wykonawców, mimo kierowanych do niego zaproszeń.

Dzień Czystego Powietrza bez powodów do świętowania. Raport GIOŚ kontra rządowe deklaracje

Samorządowe słowo roku

Nie tylko młodzież organizuje swoje plebiscyty. Już po raz czwarty także Serwis Samorządowy Polskiej Agencji Prasowej organizuje plebiscyt na „Samorządowe Słowo Roku”. Ma być to wyraz lub określenie, które najlepiej podsumuje upływający rok z punktu widzenia urzędów. Rok temu, w trzeciej edycji, zwyciężyło słowo „kroplówka” (z głosami 24% biorących udział w przedsięwzięciu internautów), które odnosiło się do dodatkowych środków finansowych przeznaczonych dla samorządów (około 10 mld zł). Drugie miejsce zajęło słowo „sygnalista” (16,2%), co miało związek z wprowadzeniem regulacji dotyczących ochrony osób zgłaszających naruszenia w instytucjach, dla których pracują. 

Konkurs jest na etapie, kiedy zbierane są propozycje od czytelników. Redakcja światOZE.pl postanowiła zgłosić do konkursu określenie „Czyste Powietrze” mając nadzieję, że znajdzie się ono w gronie krótkiej listy kandydatur, które zostaną ogłoszone już 17 grudnia 2025 roku. Wtedy będziemy mieli możliwość głosowania na dostępnych kandydatów, które potrwa do 9 stycznia 2026 roku. Zwycięzców poznamy 12 stycznia 2026 roku. Czytelnicy mogą zgłaszać proponowaną przez nas kandydatury na adres mailowy konkursu. W tym celu można wykorzystać przygotowany pod artykułem wzór maila. 

Im więcej zgłoszeń, tym trudniejsze będzie dla komisji konkursowej zignorowanie tej propozycji i większa szansa na pojawienia się na krótkiej liście kandydatów, na których można oddać głos. Choć wyrażenie nie poszerzy języka, może zwrócić uwagę opinii publicznej na brak odpowiednich działań rządu w sprawie Czystego Powietrza. Zwycięskie wyrażenia w tego typu konkursach często zyskują znaczną popularność, co może być niezwykle pomocne zdobyciu większego rozgłosu i wsparcia mediów. 

Wzór maila zgłaszającego kandydaturę:

Adresat: [email protected] 

Tytuł: Samorządowe Słowo Roku 2025

Szanowni Państwo,

będąc obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej zaangażowanym w życie społeczne oraz administracyjne, a także mając do czynienia z urzędami chciałbym zgłosić do konkursu „Samorządowe Słowo Roku 2025” wyrażenie:

„Czyste Powietrze”

Wyrażenie jest nazwą priorytetowego programu rządowego dopłat do termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła w Polsce, który miał poprawić stan powietrza w okresie grzewczym. Proponując „Czyste Powietrze” jako Samorządowe Słowo Roku, chcemy zwrócić uwagę na realny problem, z którym w 2025 roku mierzyły się samorządy i obywatele: przeciążone procedury, zaległości w rozliczeniach i brak płynności finansowej w tym kluczowym programie publicznym. Związana jest z tym zmiana kontekstu słowa, ponieważ dla wielu poszkodowanych beneficjentów wyrażenie to jest dziś nacechowane negatywnie i kojarzy się z niewydolnością aparatu państwowego. 

Kandydaturę motywuję koniecznością zwrócenia uwagi publicznej na kluczowe kwestie dla przyszłości naszego kraju i zdrowia żyjących w nim ludzi. 

Z poważaniem,

Zobacz też: Zaufanie do Czystego Powietrza wyparowało. Minister Bolesta nie miał odwagi stanąć przed poszkodowanymi

Źródła: Portal Samorządowy, PWN, własne

Fot. Canva (Aflo Images) 

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.