Europa przygotowuje się do nadchodzącej zimy. Wstępne prognozy synoptyków biorą pod uwagę scenariusz chłodniejszej zimy niż w ostatnich latach. Analitycy energetyczni oceniają, że ryzyko związane z pogodą może prowadzić do niezbilansowania podaży i popytu na energię elektryczną.

Czego nas nauczył trzeci kwartał roku?

Obserwując ceny na rynkach bilansujących w Europie w trzecim kwartale 2025 roku można było zauważyć, że w wielu krajach europejskich odnotowano rekordowo wysokie przypadki ujemnych cen energii. Jest to zjawisko, kiedy producenci energii są gotowi dopłacić potencjalnemu odbiorcy za odbiór nadmiarowej energii elektrycznej. Najczęściej do takich sytuacji dochodzi w przypadku, gdy operator systemu niedoszacowuje wielkość udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji. Tymczasem tradycyjne elektrownie charakteryzują się niską elastycznością, która sprawia, że ,,nie można szybko wyłączyć produkcji”. To ogranicza przepustowość sieci oraz utrudnia eksport nadwyżek. 

Ten problem staje się również powszechny w Polsce. Około miesiąc temu w niedzielę, 21 września 2025 roku, według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE), aż w 29 piętnastominutowych interwałach pojawiły się ujemne ceny energii. Doprowadziło to do pierwszego w historii dnia, gdy uśredniona dzienna cena energii na rynku bilansującym była ujemna i wyniosła -145 zł za MWh.

Pierwszy dzień z ujemną ceną prądu w Polsce. Rekord PSE pokazuje braki w magazynach energii 

Powody wahań cen energii

Według najnowszej Montel Analytics zbliża się trudna zima dla systemów energetycznych Europy, która będzie charakteryzować się utrzymującymi się ujemnymi cenami i niestabilnym bilansem gazu. Taka tendencja ma utrzymywać się w październiku i grudniu zwłaszcza w okresach silnego wiatru oraz w weekendy i wieczorami. Eksperci jednoznacznie wskazują, że ,,ujemne ceny utrzymają się do momentu zwiększenia popytu na usługi magazynowe i/lub elastyczne rozwiązania”. O tym, że magazynowanie energii jest strategicznym priorytetem dla Europy mówili na konferencji Energy Storage Global Conference w Brukseli czołowi politycy Unii Europejskiej.

Szacujemy, że UE będzie potrzebować ponad 200 GW energii w magazynach do 2030 roku i około 600 GW do 2050 roku – powiedział komisarz UE ds. energii Dan Jorgensen.

Ich brak sprawia, że o obciążeniu systemu zdecyduje przede wszystkim pogoda. Trudne warunki atmosferyczne mogą spowodować, że państwa europejskie będą musiały zmierzyć się z mniejszym marginesem błędu na popyt i podaż, co doprowadzi do większego użycia możliwości magazynowych i może doprowadzić do zwiększenia cen energii elektrycznej. Wskazuje się, że zagrożone są zwłaszcza skandynawskie hydroelektrownie, jeśli nie wystąpią wzmożone opady deszczu, które uzupełnią poziom wody w zbiornikach. To, że miksy energetyczne państw są bardziej niż kiedykolwiek uzależnione od pogody, wpływa również na rynek gazu LNG, o którego import państwa UE konkurują z Azją. Obecnie poziom zapasów w Unii jest o 10% niższy niż wcześniej wyznaczone cele. 

Mimo wahań cenowych w miksie energetycznym Wspólnoty Europejskiej udział wytwarzania energii ze źródeł kopalnych w minionym kwartale utrzymał się na poziomie 24%, czyli takim samym jak w analogicznym okresie 2024 roku. Jednocześnie średnie ceny na rynku dnia następnego w ostatnim kwartale były na ogół wyższe w ujęciu rok do roku – donosi raport – ale nie wszędzie ceny rosły:

• w Hiszpanii zanotowano spadek rok do roku o 5% do 66,60 EUR/MWh,
• we Włoszech o 9% do 111,10 EUR/MWh,
• we Francji o 4% do 49,20 EUR/MWh.

Jednocześnie wzrosty cen zanotowały takie kraje jak:

• w Belgii odnotowały wzrost o 16% rok do roku do 72 EUR/MWh
• w Niemczech o 9% do 82,8 EUR/MWh
• w Holandii o 9% do 79,9 EUR/MWh.

Tymczasem w Polsce mijają dwa lata wyborów parlamentarnych i od utworzenia rządu koalicyjnego i walki o stabilne ceny energii. 

Niższe ceny w Polsce

Prezydent Karol Nawrocki we wrześniu podpisał ustawę dotyczącą mrożenia cen prądu do końca 2025 roku. Dzięki temu odbiorcy indywidualni, którzy korzystają z taryfy G płacą maksymalnie 500 zł netto za megawatogodzinę. Ale realne ceny energii są znacznie wyższe. Dla odbiorców uprawnionych, w tym w gospodarstwach domowych dotychczasowa cena wynosiła 622,8 zł zł/MWh (około 146 EUR/MWh), ale dzięki mechanizmowi zamrożenia nie musieli oni płacić rachunków zgodnie z tą stawką. 

Niedawno Prezes URE zatwierdził nowe taryfy na sprzedaż energii elektrycznej na ostatni kwartał 2025 roku. Średnia cena sprzedaży energii elektrycznej w tym okresie wyniesie 572,64 zł/MWh, czyli około 134,50 EUR/MWh. Oznacza to że ceny w Polsce również spadły o około 8% względem poprzedniego kwartału, a mimo to są jednymi z najwyższych w Europie. Konsumenci w gospodarstwach domowych i tak zapłacą mniej dzięki efektowi mrożenia, ale z cen rynkowych muszą korzystać między innymi przedsiębiorcy, instytucje państwowe czy oświatowe. Resort Energii zapewnia, że stale monitoruje sytuację rynkową w celu ochrony instytucji przed wysokimi cenami prądu. 

Potrzeba programów osłonowych

Według danych ministerstwa w 2024 roku na wsparcie jednostek samorządu terytorialnego i podmiotów świadczących usługi użyteczności publicznej, jak szpitale, przeznaczono około 900 mln zł, a w pierwszym kwartale 2025 roku  już tylko około 15,4 mln zł. Najczęściej ze wsparcia korzystały podmioty mające znaczne zużycie energii elektrycznej jak szpitale, które dzięki rozwiązaniom osłonowym mogły zaoszczędzić w 2024 roku na rachunkach za energię elektryczną nawet ok. 900 tys. złotych lub ok. 227 tys. złotych w  pierwszym kwartale 2025 roku. 

Niezwykle ważne jest wsparcie dla podmiotów wrażliwych – szpitali, żłobków, przedszkoli i jednostek samorządowych, czyli tych, które pełnią ważne misje publiczne. Naszym celem jest, aby ceny energii na rynku gwarantowały niższe koszty dla tych instytucji, a pomoc była kierowana przede wszystkim do tych, którzy jej naprawdę potrzebują w sytuacji kryzysu energetycznego. Przeprowadzamy transformację energetyczną, by gwarantować niższe ceny. – mówi Miłosz Motyka, Minister Energii.

Otwartym pytaniem pozostaje, jak gospodarstwa domowe i instytucje publiczne poradzą sobie w 2026 roku, kiedy nie będą już obowiązywać programy osłonowe dla cen energii. Wcześniejsze prognozy zapowiadały, że w kolejnych latach cena energii w Polsce ma być coraz niższa. Jednak same inwestycje w OZE wystarczą, aby tania energia stała się normą. Potrzebne są większe nakłady w sieć elektroenergetyczną i wielkoskalowe magazyny energii, by wykorzystać ich pełen potencjał. Tymczasem znajdujemy się w spirali leczenia objawów, co nie pozwala skutecznie zwalczać choroby. Pieniądze przeznaczane na pomoc osłonową nie mogą być wykorzystane do modernizacji sieci i długofalowego efektu niskich cen.

1 Euro = 4,25 Złotego

Zobacz też: Najniższa od lat kwartalna cena energii. Czy kwota 424,37 zł/MWh może spaść w kolejnych miesiącach?

Źródła: Mondel, PSE, URE, ME 

Fot. Canva (elvinheinla)

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.