Jesienne liczenie wykazało, że populacja kozic w Tatrach skurczyła się o 15% w porównaniu z ubiegłym rokiem. To niepokojący sygnał, który potwierdza wieloletni trend spadkowy. Mimo ochrony gatunkowej presja turystyczna, zmiany klimatyczne i rosnąca liczba drapieżników sprawiają, że przyszłość tatrzańskich kozic staje się coraz bardziej niepewna.

Spada populacja kozic w Tatrach

Liczebność kozic na tatrzańskich szczytach spada z roku na rok. Jesienne liczenie przeprowadzone zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej wykazało 805 osobników, w tym 69 młodych urodzonych w tym roku. Choć koźlęta stanowią obiecujący odsetek populacji, ogólna liczba zwierząt pozostaje znacznie niższa, niż kilka lat temu, co wpisuje się w długotrwały spadek populacji. Przyrodnicy podkreślają, że mimo ochrony gatunkowej wciąż istnieje wiele zagrożeń i czynników, które redukują populację, takich jak: choroby, presja drapieżników oraz niekontrolowana turystyka.

Dzikie konie zapobiegają pożarom. Projekty reintrodukcji przywracają równowagę krajobrazów

Historia tatrzańskiej kozicy

Kozica tatrzańska to wyjątkowy gatunek, który występuje wyłącznie w Tatrach. Zwierzęta przetrwały tysiące lat – od epoki lodowcowej aż po dziś dzień. Ślady ich obecności odnajdywano m.in. w jaskiniach w okolicach Ojcowa. W Tatrach kozice zamieszkują obszary od 1350 m n.p.m. aż po najwyższe szczyty. Latem wybierają północne stoki w piętrze hal i turni, a zimą – południowe, chroniąc się w piętrze kosodrzewiny. W Europie wyróżnia się dziesięć podgatunków kozicy – tatrzańska należy do najbardziej zagrożonych.

Już w połowie XIX wieku profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Ludwik Zejszner apelował o objęcie kozic ochroną, porównując sytuację w Tatrach do działań podejmowanych na rzecz populacji żubrów w Puszczy Białowieskiej. W 1849 roku pisał, że ich liczba zmniejsza się coraz bardziej i ostrzegał, że bez ingerencji władz, kozice mogą wyginąć. Finalnie zwierzęta zostały objęte ochroną prawną dopiero w 1868 roku, kiedy Sejm Galicyjski we Lwowie uchwalił pierwszą w Europie ustawę o ochronie gatunkowej zwierząt, zakazując polowań na kozice.

Co wpływa na spadek populacji?

Zdaniem ekspertów z Uniwersytetu Jagiellońskiego – m.in. prof. Izabeli Wierzbowskiej z Instytutu Nauk o Środowisku – na populację kozic tatrzańskich wciąż oddziałuje wiele niekorzystnych czynników. Zmiany klimatyczne, rosnąca liczba drapieżników, choroby oraz nadmierna obecność ludzi w górach to ich zdaniem kluczowe zagrożenia. Badaczka podkreśla, że stres związany z bliskością człowieka to istotny czynnik śmiertelności u kozic – nawet sama obecność drapieżnika lub turysty w pobliżu może zaburzyć ich fizjologię. Do najczęściej obserwowanych drapieżników należą lisy i wilki, jednak wraz z natężeniem turystyki coraz częściej pojawiają się również psy domowe, puszczane samopas, które zakłócają naturalny rytm życia kozic. W pierwszym półroczu 2025 roku na tatrzańskie szlaki weszło aż 2,48 mln osób – tak masowa obecność turystów zwiększa ryzyko zakłóceń w siedliskach zwierząt.

Zmiany klimatu także zwiększają problemy populacji. Ekstremalne zjawiska pogodowe – upały, susze, ulewy, wichury i burze – szczególnie w okresie rozrodczym mogą zwiększać śmiertelność koźląt. Wahania klimatyczne zmieniają również obraz całego ekosystemu, do którego przywykły kozice, zmniejszając ilość pokarmu i prowadząc do stresu fizjologicznego. Przyrodnicy apelują, że bez zwiększenia ochrony oraz skutecznego ograniczenia presji turystycznej utrzymanie tego gatunku na stabilnym poziomie może nie być możliwe.

Poradnik świadomego turysty

Będąc turystą w Tatrach warto przestrzegać kilku zasad, by górskie doświadczenia nie wywierały presji na kozicach.

• Nie zbaczaj ze szlaków i trzymaj dystans minimum 50 metrów – zbyt bliskie podejście może wywołać panikę.
• Zachowuj ciszę – głośne rozmowy i dźwięki elektroniki mogą wypłoszyć całe stado.
• Zabezpiecz psa – smycz w górach to konieczność. Psy, nawet dobrze ułożone, potrafią wywołać u kozic silną reakcję ucieczki.
• Nie podchodź do młodych – koźlęta są delikatne i łatwo je wystraszyć. Ponadto, nawet jeśli wyglądają na samotne, ich matka zwykle jest bardzo blisko.

Dzięki świadomej obserwacji z zachowaniem odległości i szacunku dla zwierząt, pobyt w górach może być bogatym doświadczeniem przyrodniczym, bez stresu dla tatrzańskich kozic.

Zobacz też: Karmnik dla małych ptaków zimą: jak zabezpieczyć go przed większymi gatunkami?

Źródła: PAP, National Geographic, Krknews.pl, UJ

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.