Szczyt COP30 w opinii wielu ekspertów zakończył się „słabym” porozumieniem końcowym. W dokumencie nie ma wzmianki o zwiększeniu redukcji paliw kopalnych, co jest wynikiem rosnących podziałów w kwestii polityki klimatycznej wśród blisko 200 krajów biorących udział w konferencji w brazylijskim Bélem. Czy wpłynie to na spadek znaczenia odnawialnych źródeł energii w globalnym rynku energetycznym, w stosunku do gazu, węgla i ropy?

Brak lidera zielonej transformacji na COP30

Dwa tygodnie intensywnych rozmów pozwoliły wypracować ośmiostronicowy dokument, który ujawnia głębokie rozbieżności krajów w kwestii dalszych kroków ograniczających wydobycie paliw kopalnych oraz finansowania adaptacji do zmian klimatu w krajach szczególnie poszkodowanych ich skutkami – mowa o pomocy w obronie przed narastającymi upałami, burzami i suszami. Ostateczny kształt dokumentu jest traktowany jako porażka dla państw, które w sprawie redukcji emisji wykazywały znacznie większe ambicje. 

Co warte podkreślenia, dwie największe gospodarki i historycznie najwięksi emitenci, Stany Zjednoczone i Chiny, unikały dyskusji na temat redukcji spalania paliw kopalnych. Prezydent Donald Trump odmówił udziału w szczycie oraz nie wysłał swoich emisariuszy. Jest to więc pierwsza konferencja COP bez udziału Amerykanów od czasu powrotu republikańskiego prezydenta do Białego Domu. Zdaniem zachodnioeuropejskich delegatów nieobecność USA miała zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Brakowało gracza, który w imieniu zachodniego świata potrafi wywierać silny dyplomatyczny wpływ na inne kraje, jak Rosja czy Arabia Saudyjska. Z drugiej strony USA nie dyktowało kierunku rozmów w sposób niesprzyjający zrównoważonym założeniom. Z kolei Chiny skupiły się głównie na realizowaniu własnych interesów handlowych, zamiast odgrywać rolę lidera transformacji energetycznej opartej na OZE.

Chiny inwestują w 100 GW węgla. Europa zamyka elektrownie, Pekin je otwiera

Dlaczego Chiny nie przejęły roli lidera? 

Wiele państw podejmujących wysiłki w celu redukcji emisji zanieczyszczeń w kuluarach szczytu w Bélem wyrażało nadzieję, że Chiny pod nieobecność USA przejmą przywódczą rolę wśród zwolenników tego kierunku. Mimo bycia potęgą w dziedzinie technologii czystej energii oraz prezentowana postawy orędownika redukcji emisji, Chiny nie podjęły się tej misji, mimo, że ich pozycja mogłaby pozwolić na zjednoczenie większej ilości krajów wokół tego postulatu. 

Zgodnie z zasadą, że priorytetem są interesy własnej gospodarki, Chińczycy zamiast działań na rzecz wspólnej ochrony klimatu skupili się na dyplomatycznych próbach pokonania barier handlowych, które w ostatnich miesiącach stanowią największe wyzwanie dla ich gospodarki. Cła i podatki jakie nałożono na eksport z Państwa Środka w znaczący sposób zagrażają sprzedaży technologii słonecznej, wiatrowej i akumulatorowej.Ta trójka technologii, wraz z elektromobilnością, stanowią dziś kluczowe gałęzie gospodarki chińskiej, która zmaga się ze spowolnionym wzrostem oraz wyraźnym osłabieniem eksportu. Z tego powodu spodziewano się, że dyplomaci z tego kraju będą kładli większy nacisk na promocję ekologicznych produktów i technologii służącej do redukcji emisji. Warto podkreślić, że na agendę Chin może wpływać również fakt, że wciąż są największym konsumentem węgla na świecie. 

Kluczowe założenia końcowej deklaracji

Chociaż propozycja planu działania dotyczącego odejścia od ropy naftowej, gazu i węgla cieszyła się poparciem około 80 krajów, w tym Wielkiej Brytanii oraz Niemiec (Polska nie opowiedziała się za redukcją), to ostateczna deklaracja nie zawiera takiego punktu. W dokumencie uwzględniono jedynie kwestie adaptacji do zmian klimatu, ochrony przed nieuzasadnioną dyskryminacją handlową oraz ochrony lasów deszczowych.

Ostatni z wymienionych punktów, to inicjatywa gospodarza szczytu – Brazylii – który umiejscawiając konferencję „u wrót do Puszczy Amazońskiej” chciał wyrazić konieczność szczególnej troski o lasy deszczowe. Fundusz na rzecz Lasów Tropikalnych (Tropical Forests Forever Facility), ma być projektem wspierającym ochronę lasów deszczowych na całym świecie. Brazylia liczyła, że uda się zebrać około 35 mld dolarów na ten cel, ale ostatecznie zebrany fundusz okazał się skromniejszy. Kwestia tej inicjatywy będzie dalej rozwijana w ciągu nadchodzącego roku i ma powrócić podczas konferencji COP31 w Turcji.

Najważniejszym założeniem COP30 jest przyjęcie apelu o potrojenie finansowania adaptacji do zmian klimatu do 2035 roku. Oznacza to uznanie problemu szkód klimatycznych przez państwa uczestniczące w konferencji i konieczność zwiększenia adaptacji społeczeństw do ich obecności. Pokazuje to, że przystosowanie do życia w warunkach zmian klimatu staje się obecnie dominującym kierunkiem polityki klimatycznej. 

Sporo miejsca poświęcono także na kwestie światowego handlu, co można traktować jako sukces strony Chińskiej, która wspierana przez inne kraje wyraziła niezadowolenie z podatku węglowego wprowadzonego przez Unię Europejską. Ostateczna wersja porozumienia z Bélem zawiera więc krytykę podobnych, jednostronnych działań handlowych oraz wskazuje, że podejmowane na rzecz klimatu działania nie powinny doprowadzać do nieuzasadnionej dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia handlu międzynarodowego.

Wnioski dla kierunku światowej energetyki 

Eksperci wskazują we wnioskach po konferencji COP30 w Brazylii, że najprawdopodobniej paliwa kopalne będą dostępne tak długo, jak długo będą mogły konkurować ze źródłami odnawialnymi. Okres ten będzie się różnić w zależności od kraju – najprawdopodobniej węgiel pozostanie konkurencyjny przez dziesięciolecia tam, gdzie można go wydobywać lub tanio transportować. Takimi krajami są Indie i Chiny. Z kolei kraje, które zmuszone są importować paliwa kopalne – Japonia, Korea Południowa czy Niemcy – najprawdopodobniej będą podejmowały zwiększone wysiłki w celu uniezależnienia się od zmiennych cenowo surowców energetycznych. 

Ostatecznym zwycięzcą zostanie system zapewniający najtańsze i najbezpieczniejsze źródło energii dla danego kraju. Według danych zebranych przez think tank Ember, chiński eksport technologii czystej energii gwałtownie rośnie i w sierpniu osiągnął rekordową wysokość 20 miliardów dolarów. Oznacza to, że dla wielu państw czysta, zielona technologia jest najbardziej opłacalna. Alarmującym wnioskiem z tegorocznego szczytu klimatycznego jest to, że rynek, a nie politycy, coraz częściej decyduje o kierunku zmian – a zielone technologie mogą zyskać przewagę tylko wtedy, gdy staną się najtańszą opcją na rynku.

Zobacz też: Biopaliwa zamiast OZE? Kontrowersyjny postulat Brazylii na COP30

Źródła: Reuters, COP30, Bloomberg, Ember 

Fot. Canva (luoman)

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.