Metan (CH₄) to gaz cieplarniany ponad dwudziestokrotnie silniejszy od dwutlenku węgla. Od okresu preindustrialnego ilość metanu w atmosferze zwiększyła się dwukrotnie. Jakie są kluczowe źródła emisji metanu? Dlaczego CH₄ jest niebezpieczny dla zdrowia?

Co to jest metan? 

Metan (CH₄) jest gazem cieplarnianym (szklarniowym), którego wskaźnik GWP (potencjału tworzenia efektu cieplarnianego w okresie 100 lat) jest ponad dwudziestokrotnie wyższy od dwutlenku węgla. CH₄ utrzymuje się w atmosferze około 10 lat, czyli stosunkowo krótko w porównaniu do innych gazów cieplarniany. Jednak uwolniony do atmosfery wchodzi w reakcję z innymi związkami i może przekształcić się w CO2, który utrzymuje się nawet tysiące lat. 

Czy metan wpływa na globalne ocieplenie?

W praktyce oznacza to, że metan ma znacznie większy wpływ na proces ocieplania się ziemi niż dwutlenek węgla. Od okresu preindustrialnego stężenie metanu wzrosło dwukrotnie – podaje raport Global Methane Assessment. A od lat 80. antropogeniczne emisje CH₄ rosną szybciej niż kiedykolwiek w historii. 

Według danych z raportów Międzyrządowego Zespółu ds. Zmian Klimatu (IPCC) metan wywołał 30% ocieplenia klimatu od czasów preindustrialnych. Dwutlenek węgla odpowiada za połowę. IPCC zwraca szczególną uwagę na konieczność szybkiego ograniczenia emisji metanu jest ważnym elementem scenariuszy, które pozwoliłyby nam na zatrzymanie globalnego ocieplenia.

Według raportu ograniczenie emisji metanu o 45% do końca dekady pozwoliłoby na ominięcie ocieplenia klimatu o 0.3°C, tym samym pozwalając na utrzymanie założeń Porozumienia Paryskiego. To oznaczałoby redukcję emisji 180 mln ton metrycznych każdego roku. 

• Szybka redukcja emisji metanu może pomóc ocalić letnią arktyczną pokrywę lodową. 

Największymi emitentami metanu są Chińska Republika Ludowa, Federacja Rosyjska i Stany Zjednoczone. 

Jakie są źródła emisji metanu? 

W naturalny sposób metan tworzy się m. in. w procesach biologicznych zachodzących w mokradłach oraz jeziorach, glebach, żołądkach przeżuwaczy czy termitach, a także w trakcie pożarów roślinności. 

Jednak za większość emisji CH₄ odpowiada człowiek. Kluczowymi źródłami metanu są rolnictwo, paliwa kopalne oraz odpady. 

Największe emisje metanu pochodzą z sektora rolniczego, w szczególności hodowli zwierząt i upraw ryżu. Wzrost liczby ludności, rozwój gospodarczy i migracja miejska pobudziły popyt na białko zwierzęce, a przy globalnej populacji zbliżającej się do 10 miliardów, oczekuje się, że to zapotrzebowanie wzrośnie nawet o 70 % do 2050 roku.

• Czy wiedziałeś, że Nowa Zelandia planuje wprowadzić podatek od emisji metanu krów i owiec? 

Duże ilości metanu uwalniane są do atmosfery w wyniku eksploatacji paliw kopalnych, czyli ropy naftowej, gazu ziemnego oraz węgla. Wiąże się to m.in. z koniecznością wykonywania odwiertów, które naruszają warstwy geologiczne, gdzie naturalnie składowany jest metan. W 2021 roku produkcja energii odpowiadała za 135 mln ton emisji CH_4. A warto dodać, że emisje metanu z sektora energetycznego mogą być nawet o 70% wyższe niż podają oficjalne dane.

Metan to główny składnik gazu ziemnego, dlatego wszystkie wycieki błękitnego paliwa skutkują natychmiastowym uwolnieniem tego gazu cieplarnianego do atmosfery. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej, w 2021 roku zmarnowano 180 mld m3 gazu ziemnego. To ilość, która pomogłaby załagodzić aktualną presję cenową. 

• Wycieki gazu ziemnego z Nord Stream to zagrożenie dla środowiska i klimatu. Nawet 300 tys. ton metanu mogło trafić do atmosfery. 

Człowiek wpływa również na uwalnianie metanu do atmosfery pośrednio, prowokując zmiany klimatu i wylesianie, które prowadzą do przekształceń ekosystemów lądowych jak wieczna zmarzlina, jeziora czy torfowiska. 

Satelity na tropie emisji metanu 

Niekontrolowane i nieraportowane emisje metanu to problem globalny. W związku z tym,  w 2021 roku powstało Międzynarodowe Obserwatorium Emisji Metanu, które działa w ramach ONZ. Głównym zadaniem tego organu jest dostarczanie rzetelnych informacji na temat stężenia tego gazu cieplarnianego w atmosferze i źródeł jego emisji. W patrolowanie emisji metanu włączone są również Unia Europejska, Japan Aerospace Exploration Agency czy NASA. Na orbicie ziemskiej już teraz znajdują się satelity, których zadaniem ma być analiza stężenia i źródeł metanu w atmosferze. 

• Przeczytaj o tym więcej: Satelity zdemaskują ukrytych emitentów metanu

Czy metan jest niebezpieczny dla zdrowia?

Skutkiem emisji metanu, któremu zwykle poświęca się mniej uwagi jest fakt, że może on prowadzić do powstania nie tylko dwutlenku węgla, ale także innego gazu cieplarnianego – ozonu. To główny składnik smogu, który jest toksyczny zarówno dla ludzi, zwierząt, jak i roślin. 

Metan przyczynia się ponadto do wielu problemów z układem oddechowym. Bywa źródłem astmy u dzieci, infekcji dróg oddechowych i przewlekłych obturacyjnych chorób płuc. Dodatkowo istnieją solidne dowody, że może również zaostrzać chorobę sercowo-naczyniową

Metan to najczęstsza przyczyna katastrof górniczych

Obecność metanu w kopalniach jest sprawą naturalną, ponieważ wykopy węgla wiążą się z naruszeniem warstwy geologicznej, w której skumulowany jest metan. Niestety to właśnie ten bezwonny i niewidoczna gaz jest najczęstszą przyczyną katastrof górniczych. Metan jest bardzo łatwopalny, a w połączeniu z małą iskrą może doprowadzić do gwałtownego wybuchu. 

W ostatnich ponad 30 latach metan był przyczyną wielu wypadków i katastrof w polskich kopalniach. Jedna z ostatnich miała miejsce w kwietniu tego roku w kopalni Pniówek w Pawłowicach – wówczas zginęło dziewięć osób. 

Jak zmniejszyć emisje metanu? 

Najbardziej efektywną kosztowo redukcję metanu można wprowadzić w instalacjach naftowych i gazowych. Według szacunków Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) przemysł ten mógłby zredukować 75% emisji metanu za pomocą istniejących technologii, a ponad 40% można wdrożyć bez dodatkowych kosztów.

W 2021 roku na konferencji klimatycznej COP26 110 krajów zobowiązało się do działań na rzecz zmniejszenia globalnych emisji metanu o co najmniej 30% w ciągu najbliższej dekady. 

– Zobowiązanie dotyczące redukcji emisji metanu było pozytywnym przykładem na to, że USA potrafi skutecznie współdziałać z innymi krajami – powiedział David Waskow, dyrektor Międzynarodowej Inicjatywy Klimatycznej w World Resources Institute.

Polska nie przystąpiła do tego porozumienia. 

Źródła: naukaoklimacie.pl, iea.org, ec.europa.eu, breathelife2030.org

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.