Ekstremalne fale upałów coraz częściej paraliżują miasta, szczególnie te gęsto zabudowane, gdzie beton i asfalt kumulują ciepło. Na całym świecie powstają jednak innowacyjne projekty, które łączą geotermię, sztuczną inteligencję i naturalne materiały, aby chronić mieszkańców przed skutkami zmian klimatu. Od geotermalnych systemów chłodzenia w USA, przez inteligentne metro w Barcelonie, po zielone przystanki w Indiach – każde z rozwiązań pokazuje, że walka z przegrzaniem miast może być zarówno skuteczna, jak i przyjazna środowisku.

Miasta walczą z upałami

Narastające fale upałów to konsekwencje zmian klimatycznych, wywołanych działalnością człowieka. Wzrost globalnej temperatury prowadzi do ekstermalnych zjawisk pogodowych, m.in. do wysokich temperatur, które są zagrożeniem dla ludzkiego zdrowia i środowiska.

Upały są szczególnie odczuwalne w zurbanizowanych obszarach ze względu na dużą ilość kamienia i betonu, które pochłaniają i emitują ciepło, w przeciwieństwie do obszarów zielonych. Wysokie temperatury są poważnym zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców, pogarszają jakość powietrza i stanowią wyzwanie dla miejskiej infrastruktury. Zwalczanie skutków zmian klimatycznych to element strategii adaptacyjnej, a niektóre miasta wdrażają kreatywne i innowacyjne systemy chłodzenia.

Nowe zachęty energetyczne w UK. Niższe rachunki, inteligentne liczniki i rekord OZE

System geotermalny z Waszyngtonu

W marcu 2025 roku na terenie dzielnicy Barry Farm w Waszyngtonie ruszyła instalacja pierwszego w historii, dużego, wspólnotowego systemu geotermalnego do ogrzewania i chłodzenia budynków. Projekt jest prowadzony przez firmę Brightcore Energy w ramach rządowego programu New Communities Initiative. 50 odwiertów w gruncie, o głębokości 120 metrów, tworzą zamkniętą pętlę, która będzie zasilać dwa nowe budynki oraz zespół mieszkań szeregowych, czyli łącznie 237 lokali, wykorzystując temperaturę gruntu. Szacuje się, że nowy system obniży zużycie energii o około 35% i ograniczy emisję CO₂ o 24,5 ton rocznie, względem wysokosprawnych pomp powietrznych.

Dzięki stabilnej temperaturze gruntu, na której opiera się to rozwiązanie, mieszkańcy będą mogli utrzymać komfort termiczny nawet w czasie ekstremalnych fal upałów, bez nadmiernego obciążania sieci energetycznej, co ma szczególne znaczenie dla osób starszych i rodzin o niskich dochodach. Zakończenie instalacji zaplanowano na styczeń 2026 roku, a kolejne etapy zabudowy potrwają do 2027 roku.

AI chłodzi metro w Barcelonie

W tegorocznym sezonie letnim Transports Metropolitans de Barcelona (TMB) we współpracy z firmą SENER Engineering wdrożyli pilotaż nowego, innowacyjnego systemu sterowania wentylacją w metrze przy pomocy sztucznej inteligencji. Technologia obejmuje wszystkie konwencjonalne linie metra, odpowiadające za 94% pasażerów tej sieci. System AI gromadzi i analizuje w czasie rzeczywistym dane pochodzące z czujników temperatury, wilgotności, jakości powietrza i zużycia energii, uwzględniając jednocześnie prognozy pogody oraz natężenie ruchu pasażerów. Dzięki temu adaptacyjny algorytm dynamicznie dostosowuje pracę wentylatorów do panujących warunków, by poprawić komfort termiczny użytkowników metra. 

Wcześniejsze testy wykazały, że redukcja zużycia energii do regulacji temperatury spadła o 25%. Ponadto rocznie udało się zaoszczędzić 6,2 GWh energii, a zadowolenie pasażerów wzrosło o ponad 10%. Inteligentny system metra w Barcelonie to przykład jak skutecznie wykorzystywać sztuczną inteligencję do chłodzenia przegrzanych miast.

Chłodny przystanek autobusowy w Indiach

W Ahmedabadzie w Indiach, gdzie temperatury latem mogą przekraczać 42°C, wiosną tego roku władze miasta podjęły realizację miejskiej strategii zwalczania upałów (Ahmedabad Heat Action Plan). Jednym ze sposobów polepszenia jakości życia mieszkańców podczas najbardziej upalnych miesięcy był projekt pilotażowy “Cool Bus Stop”. Przy pomocy zasłon z suszonej trawy vetiver, które działają jak naturalna bariera cieplna, odizolowano przystanki autobusowe w okolicach Lal Darwaja od promieniowania słonecznego. Dzięki połączeniu technologicznych systemów chłodzenia, takich jak wysokociśnieniowy system mgiełkowy, temperatura na przystankach autobusowych obniżyła się o około 6-7 °C.

Indyjski projekt to połączenie innowacji i ekologii – zużywa znacznie mniej energii niż tradycyjne klimatyzatory, a inteligentne mechanizmy (timery oszczędzające wodę i energię) minimalizują straty zasobów i poprawiają jakość powietrza. Dzięki temu rozwiązaniu 3000 osób, które każdego dnia korzystają z przystanków autobusowych, mogą schronić się przed falami ciepła.

Polska strategia potrzebuje innowacji

Miejski plan adaptacyjny (MPA) to dokument, który określa, jak miasto strategicznie przygotowuje się na skutki zmian klimatu, takie jak susze czy podtopienia, oraz jak będzie je łagodzić. W Polsce plany zwalczania zjawisk klimatycznych, takich jak fale upałów powstają w oparciu o wytyczne Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz Instytutu Ochrony Środowiska. Od 2025 roku obowiązek posiadania planu adaptacyjnego objął wszystkie miasta powyżej 20 tys. mieszkańców. 

Samorządy w takich miastach, jak Warszawa, Kraków, Wrocław i Gdańsk rozpoczęły realizację priorytetowych działań, takich jak tworzenie nowych zielonych miejsc, a także modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej. W Polsce wciąż jednak dominują plany i dokumenty, a realna pomoc dla obciążonych upałami miast powinna zakładać wdrażanie innowacyjnych technologii, opartych na pasywnym chłodzeniu. Inspirując się projektami z Europy, Azji i USA możemy poprawić komfort życia mieszkańców przegrzanych miast.

Zobacz też: Fennoskandia spiekła się po raz pierwszy w historii. Klimat zmienia północ Europy

Źródła: Naesco.org, medium.com, swelteringcities.org, europa.eu, gov.pl, sciencedaily.com

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.