System kaucyjny wystartował w Polsce 1 października. Jak donosi Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) już 12 producentów wprowadziło na rynek łącznie 100 tys. produktów objętych kaucją. Paulina Henning-Kloska wspomniała o projekcie nowej ustawy, która ma rzekomo zredukować opłaty za wywóz śmieci dla konsumentów.

Pierwszy miesiąc systemu kaucyjnego

Ministerstwo Klimatu i Środowiska podsumowuje start systemu kaucyjnego. Chociaż jego pełną efektywność będzie można ocenić dopiero po 2026 roku, okres przejściowy funkcjonuje już od 1 października, a producenci i konsumenci adaptują się do nowej rzeczywistości recyklingu. Podczas konferencji wiceminister Anita Sowińska przedstawiła aktualny stan realizacji wdrożenia systemu kaucyjnego.

• system kaucyjny obejmuje 3 rodzaje opakowań, ale póki co kaucję można odzyskać jedynie za butelki PET do 3l oraz puszki aluminiowe do 1l,
• z danych MKiŚ wynika, że 12 producentów już wprowadziło opakowania ze znakiem kaucji, a na rynku jest ich już blisko 100 tys,
• od 1 stycznia do systemu zostaną włączone butelki szklane wielokrotnego użytku.

Ponadto, jak zapewnia ministerstwo, systemem kaucyjnym interesują się również instytucje publiczne oraz prywatne firmy, takie jak urzędy gminy, PSZOK-i, duże zakłady pracy, uczelnie, hotele, restauracje, galerie handlowe, wspólnoty mieszkaniowe, firmy odpadowe i instytucje transportowe. Dzięki rozwojowi współpracy z firmami i organizacjami możliwe będzie poszerzenie infrastruktury systemu o kolejne punkty zbiórki, co ułatwi konsumentom odzyskiwanie kaucji.

Nowa ustawa o utrzymaniu czystości w gminach: więcej ulg i elastyczniejsze opłaty za odpady

Koniec z opłatami za wywóz śmieci?

W rozmowie na antenie radia RMF24 Ministra Klimatu i Środowiska wspomniała o nadchodzących regulacjach, które dotkną producentów żywności, np. warzyw, owoców i wędlin sprzedawanych w plastikowych opakowaniach. Nadchodzący projekt ustawy ma nałożyć kary finansowe za korzystanie z plastiku w przemyśle spożywczym. Zdaniem resortu dzięki tym regulacjom producenci mają zyskać motywację do zmiany rodzaju opakowań w swoich produktach żywnościowych. Pojawiają się jednak obawy, że dodatkowa opłata nie spowoduje pozytywnej zmiany – a wzrośnie jedynie cena produktu – na czym ucierpią konsumenci.

Kolejną wątpliwość budzi fakt, że po zapłaceniu dodatkowej stawki za produkty w plastikowych opakowaniach, konsument zostanie obciążony ponownie – płacąc za odbiór odpadów. Paulina Henning-Kloska zapewniła jednak, że nie będzie podójnych opłat. Na pytanie prowadzącego, czy konsument nie zapłaci dodatkowo za wywóz plastiku, ministra odpowiedziała twierdząco. Tłumaczyła, że część środków dla producentów żywności zostanie przekazana samorządom, a dalej firmom zajmującym się recyklingiem i wywozem śmieci. To oznaczałoby, że mieszkańcy zostaną zwolnieni z opłaty za odpady, w związku z nową ustawą, nad którą – jak twierdzi ministra – pracuje resort klimatu i środowiska.

Mikroplastik w środowisku i żywności

Ministra przypomina, że w ostatnich latach w Polsce udawało się poddać recyklingowi zaledwie 30% plastikowych butelek PET, podczas gdy kraje, w których funkcjonuje system kaucyjny osiągają wynik nawet 97%. Podkreśla przy tym problem zanieczyszczenia środowiska odpadami z tworzyw sztucznych – zarówno na lądzie, jak i w wodzie – które przekształcają się w mikroplastik i przenikają do gleby, żywności i finalnie – do ludzkiego organizmu. 

Jak szacuje WHO w ciągu tygodnia człowiek spożywa około 5 gramów mikroplastiku, co odpowiada wadze standardowej karty kredytowej. Jest to ilość plastiku, którą przyjmujemy wraz z jedzeniem, piciem, a nawet wdychanym powietrzem. Odkładanie się mikroplastiku w ludzkim organizmie może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał i udar mózgu, prowadzić do problemów z płodnością, a także uszkadzać płuca i mózg. Potrzeba recyklingu plastiku nie wynika już tylko z troski o środowisko, ale także z uwagi na globalną ochronę zdrowia.

Recykling czy koszty dla konsumentów?

Paulina Henning-Kloska zapowiada, że za brak realizacji systemu kaucyjnego gminy zostaną obciążone karami finansowymi. Zaznaczyła natomiast, że sam konsument nie otrzyma żadnej kary za niestosowanie się do systemu, a jedynie nie odzyska kaucji za zakupione produkty. Opłaty dla gmin mają zmotywować samorządy do przeznaczenia tych pieniędzy na wdrożenie infrastruktury systemu kaucyjnego, współpracę z operatorami oraz rozwój lokalnej gospodarki. 

Polska wyznaczyła sobie za cel na najbliższe lata osiągnięcie 90% odzysku plastiku. System kaucyjny może okazać się ważnym elementem rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym, ale to wymaga zwiększenia dostępu punktów zbiórki oraz jasnych, przejrzystych zasad. Jeżeli nowy system nie będzie opłacalny, a przyniesie tylko dodatkowe koszty dla konsumentów – osiągnięcie zakładanego celu recyklingu może okazać się niemożliwe.

Zobacz też: System kaucyjny a małpki. Czy włączenie małych butelek alkoholu pomoże środowisku?

Źródła: RMF24, gov.pl, MKiŚ, WHO

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.