5 października Nagroda Nobla w dziedzinie chemii została przyznana trójce naukowców, którzy opracowali przyjazną dla środowiska metodę szybkiego łączenia cząsteczek. Chemia nie tylko stała się ekologiczna, lecz pomogła w celu opracowania metody walki z nowotworami.

Nagroda Nobla w dziedzinie chemii

Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymała trójka naukowców: Carolyn Bertozzi, Morten Meldal oraz Barry Sharpless. Ekologiczna metoda łączenia cząstek “jak z klocków Lego” nazwana została “chemią kliknięć” (click chemistry). Na czym polega i dlaczego jest przyjazna dla środowiska?

Chemia stworzyła współczesny świat, od leków przez baterie, paliwa, ekrany telewizorów, materiały syntetyczne po nawozy. Produkcja spowodowała problemy środowiskowe, a co za tym idzie zagrożenie dla zdrowia ludzi na całym świecie.  

Obecnie chemicy doskonale zdają już sobie sprawę z potrzeby uwzględnienia wpływu ich pracy na środowisko. Ma to szczególne znaczenie w trudnym procesie budowania cząstek. Skomplikowane reakcje chemiczne wytwarzają często szkodliwe odpady, które wymagają starannej i kosztownej utylizacji. 

Rozwiązanie tego procesu opracował na przełomie stuleci jeden z laureatów tegorocznej nagrody Nobla – Barry Sharples.

Chemia kliknięć

Ukuł termin „chemia kliknięć”. Jest to koncepcja, w której cząsteczki są łatwo, szybko, niezawodnie i wielokrotnie łączone ze sobą, tak jak klocki Lego. Sharpless odkrył, że reakcje typu click powinny być przeprowadzane w wodzie, a nie w powszechnie stosowanych szkodliwych rozpuszczalnikach. Metoda ta, w przeciwieństwie do innych, nie tworzy także szkodliwych dla ludzi i przyrody związków ubocznych.

Pierwszy przykład chemii kliknięć został opracowany przez Mortena Meldala w 2008 roku Reakcja stała się niezwykle popularna, ponieważ umożliwia szybką zmianę funkcjonalności substancji chemicznej lub materiału. Reakcja sprawiła, że pojedyncze włókna mogły zyskać dodatkowe działanie, m.in.przez dodanie środków antybakteryjnych, związków chemicznych chroniących przed promieniowaniem UV lub substancji przewodzących prąd.

Carolyn Bertozzi poszła o krok dalej w chemii kliknięć, stosując tę ​​zasadę do problemu biologicznego. Jej metoda pozwoliła uzyskać wgląd w to, w jaki sposób komórki nowotworowe omijają nasz układ odpornościowy. Przyczyniła się w ten sposób do opracowanIA metod śledzenia komórek rakowych. Ułatwiła także ukierunkowanie radioterapii bezpośrednio na komórki rakowe, zmniejszając szkody dla pobliskich zdrowych komórek.

Chemia, która pomaga

Chemia kliknięć jest elegancka i wydajna. Pozwala na łączenie związków niemal tak płynnie, jak dwóch klocków Lego. Jej prostota sprawiła, że znaleziono dla niej mnóstwo zastosowań w farmaceutykach, sekwencjonowaniu DNA i nowoczesnych materiałach. Zastosowania tej techniki będą stosowane do rozwiązania najbardziej palących problemów na świecie, a co równie ważne, jej wykorzystanie nie wpływa negatywnie na środowisko naturalne.

– Tegoroczna nagroda pokazuje, że nie trzeba zbytnio komplikować spraw, lecz pracować z tym, co łatwe i proste. Cząsteczki funkcjonalne można zbudować w nieskomplikowany sposób – powiedział Johan Åqvist, przewodniczący komitetu noblowskiego ds. chemii.

Chcesz poznać więcej takich historii? Zapraszamy do innych artykułów o eko-bohaterach:

Szklana butelka, woda i mała kapsułka, czyli sposób na sprzątanie bez plastiku

źródło: pbs.org, nobelprize.org

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.