Z danych Straży Miejskiej wynika, że od czasu uruchomienia warszawskiej Strefy Czystego Transportu (SCT) w lipcu 2024 roku nie wystawiono jak dotąd ani jednego mandatu. Przyczyną ma być niewystarczające zaplecze urządzeń kontrolujących pojazdy wjeżdżające na teren strefy. Trwają pomiary jakości powietrza oraz emisji spalin w Warszawie, które mają ocenić skuteczność działania SCT.

Pomiary emisji spalin w Warszawie

W Warszawie trwa nowa edycja pomiarów emisji spalin, realizowana przez organizację TRUE Initiative, która ma za zadanie ocenić skuteczność funkcjonowania Strefy Czystego Transportu, która obowiązuje od lipca 2024 roku. W najbliższych tygodniach na ulicach miasta pojawią się specjalne urządzenia pomiarowe, przypominające mobilne fotoradary. Sprzęt służy do zaawansowanego pomiaru emisji spalin w rzeczywistych warunkach drogowych. Pozwala na równoczesną analizę emisji wszystkich pojazdów przejeżdżających w wyznaczonym punkcie. Celem jest zebranie co najmniej 20 tys. pomiarów, które posłużą do kompleksowej oceny wpływu warszawskiej SCT na jakość powietrza w mieście.

NaszEauto 2025: większe dopłaty, nowe zasady i wolne wypłaty dotacji

Strefa Czystego Transportu w stolicy

Warszawska Strefa Czystego Transportu obejmuje 37 km² centralnej części miasta – całe Śródmieście oraz fragmenty sąsiednich dzielnic. To około 7% powierzchni stolicy, czyli znacznie mniej, niż zakładano w pierwotnym projekcie, który obejmował całe miasto. Decyzja o zmniejszeniu obszaru SCT była wynikiem konsultacji społecznych oraz licznych protestów mieszkańców i środowisk motoryzacyjnych, które obawiały się zbyt restrykcyjnych ograniczeń oraz wysokich kosztów związanych z wymianą pojazdu.

W pierwszym etapie wdrażania SCT w Warszawie, który obowiązuje do końca 2025 roku,zakaz wjazdu dotyczy stosunkowo niewielkiej grupy pojazdów – benzynowych, starszych niż 27 lat (wyprodukowanych przed 1997 rokiem) oraz diesli starszych niż 19 lat (sprzed 2005 roku). Według danych miasta, ograniczenia te obejmują około 3% samochodów poruszających się po stolicy.

Starsze silniki zanieczyszczają miasta

Podstawą do wprowadzenia Strefy Czystego Transportu w lipcu 2024 roku była pierwsza seria pomiarów, która miała miejsce jesienią 2020 roku. W sześciu lokalizacjach przeprowadzono ponad 220 tys. pomiarów emisji z niemal 150 tys. pojazdów. Okazało się, że zaledwie niewielka grupa starszych pojazdów – wyprodukowanych przed 2006 rokiem – odpowiada za nieproporcjonalnie dużą część zanieczyszczenia powietrza w miastach. Chociaż stanowią one tylko 17% całej floty samochodowej, generują 37% zanieczyszczeń, takich jak tlenki azotu oraz pyły zawieszone. Jeszcze większą dysproporcję odnotowano w przypadku pojazdów z silnikiem diesla – 6% najstarszych diesli odpowiada za 18% emisji szkodliwych substancji. 

Wyniki badań dały jasny sygnał, że utworzenie strefy wolnej od zanieczyszczeń powietrza będzie wymagało nałożenia ograniczeń na wysokoemisyjne pojazdy z przestarzałymi silnikami.

SCT działa tylko w teorii

W praktyce jednak, mimo że SCT w Warszawie obowiązuje już od ponad roku, jej egzekwowanie budzi poważne wątpliwości. Od momentu uruchomienia strefy do lipca 2025 roku nie wystawiono ani jednego mandatu. Jak podaje Straż Miejska, problem leży w ograniczonych możliwościach kontroli. Według danych z początku roku służby dysponowały tylko dwoma kamerami do automatycznego odczytu tablic rejestracyjnych, podczas gdy sama strefa wymaga nadzoru nad obszarem 37 km². Dla porównania w Londynie funkcjonuje prawie 4 tys. takich urządzeń na powierzchni około 1572 km². Oznacza to, że w Londynie gęstość urządzeń pomiarowych jest około 47 razy większa niż w Warszawie.

Według danych zebranych przez warszawską Straż Miejską w dwóch pierwszych tygodniach stycznia 2025 roku zweryfikowano nieco ponad 17 tys. pojazdów wjeżdżających do strefy, a wśród nich znalazło się 201 nieuprawnionych samochodów, z czego 191 wjechało po raz pierwszy, a 10 po raz drugi. Ani jeden pojazd nie przekroczył dozwolonego limitu czterech wjazdów rocznie, który skutkowałby mandatem. Jak podaje Zarząd Dróg Miejskich, przez strefę przejeżdża dziennie około 300 tys. pojazdów, co przy tak znikomej kontroli SCT nie pozwala monitorować ich wszystkich.

Polska na tle Europy

Strefy Czystego Transportu funkcjonują już w ponad 302 lokalizacjach na terenie Europy. Wprowadzenie SCT w miastach takich jak Londyn, Berlin czy Madryt przyniosło wymierne korzyści w poprawie jakości powietrza. Na przykład, w Londynie średnie stężenie tlenków azotu (NOx) spadło o 44%, a w centrum miasta nawet o 46%. W Berlinie emisja cząstek stałych PM10 zmniejszyła się o 50%, a tlenków azotu o 20%. Dodatkowo, badania przeprowadzone w trzech belgijskich miastach wykazały, że wprowadzenie SCT przyczyniło się do poprawy jakości powietrza, zwłaszcza w zakresie redukcji stężenia tlenków azotu i cząstek stałych. 

Już wkrótce kolejne polskie miasto wprowadzi SCT, by ograniczyć zanieczyszczenie powietrza wynikające z transportu. Regulacje dotyczące pojazdów w Krakowie na terenie wokół IV obwodnicy zaczną obowiązywać już od 1 stycznia 2026 roku. Mimo że poparcie dla SCT wyraża ponad połowa zmotoryzowanych obywateli, istnieją obawy dotyczące wpływu tych stref na codzienne życie mieszkańców, zwłaszcza w mniejszych miastach, gdzie wielu z nich wciąż porusza się wysokoemisyjnymi pojazdami. W związku z tym 20 października weszły w życie zmiany w rządowym programie NaszEauto, które umożliwiają ubieganie się o dotację na pojazdy dostawcze, małe busy, a grupa beneficjentów rozszerzyła się o samorządy, instytucje publiczne oraz parki narodowe. Program umożliwia zakup, wynajem lub leasing pojazdu elektrycznego, dzięki czemu kierowcy mają możliwość dostosować się do nowych regulacji w transporcie bez obciążenia finansowego. We wrześniu 2025 roku liczba złożonych wniosków osiągnęła rekordowy poziom ponad 3,7 tys., co dowodzi, że Polacy chętnie sięgają po dopłaty do pojazdów elektrycznych. 

Realizacja programu przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przebiega z opóźnieniami i problemami administracyjnymi – wypłaty stoją w miejscu, a beneficjenci czekają na rozpatrzenie wniosków. To sprawia, że zaufanie do programu zostaje obniżone, a tym samym – wielu Polaków nie skorzysta z możliwości wymiany pojazdu na mniej emisyjną opcję. W związku z tym, choć SCT ma potencjał poprawy jakości powietrza, jej skuteczność może być ograniczona przez mniejszą liczbę urządzeń pomiarowych oraz brak efektywności rządowych programów dotacji.

Zobacz też: Hybrydy plug-in emitują pięć razy więcej CO₂ w realnej jeździe. Czy Polacy wybiorą elektryki?

Źródła: motorp.pl, PAP, ZTP Kraków, Komisja Europejska, gov.pl, sctwarszawa.pl

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.