Od początku wojny elektrownia atomowa w Zaporożu znajduje się pod rosyjska okupacją, a w pobliżu przebiega front działań wojennych. Już dziewięć razy następowały tam przerwy w dostawach prądu do systemów chłodzących reaktory stanowiąc bezpośrednie zagrożenie. Jak poważny jest problem?

Historia elektrowni w Zaporożu

Największa elektrownia jądrowa w Europie znajduje się na terenie Ukrainy okupowanym przez rosyjskie wojsko. Została wybudowana w latach 1981–1989, kiedy Ukraina wchodziła w skład ZSRR, nad nieistniejącym już Zbiornikiem Kachowskim na Dnieprze. Składa się z sześciu reaktorów typu WWER–1000/320, z których każdy dysponuje mocą 950 MW. 

Po rozpadzie Związku Radzieckiego, w granicach odzyskującej niepodległość Ukrainy znalazły się radioaktywne ruiny elektrowni w Czarnobylu oraz cztery działające elektrownie atomowe, w tym również największa – w Zaporożu. Obiekt zajmuje teren ponad 100 hektarów, gdzie oprócz reaktorów znajduje się także suche składowisko zużytego paliwa jądrowego. Przed inwazją Rosji elektrownia była w stanie pokrywać nawet 20% krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną Ukrainy. 

W wyniku działań wojennych od 2022 roku elektrownia rozpoczęła pracę w trybie, który określa się jako ,,zimne wyłączenie”. Oznacza to, że paliwo reaktora już prawie wystygło (jak na temperatury właściwe dla procesu pozyskiwania energii z atomu), ale reakcja jest wciąż aktywna – produkuje niewielkie ilości energii oraz ciepła resztkowego. Z tego powodu wciąż wymagana jest kontrola i stosowanie płynów chłodzących. 

Gotowość Polski do energetyki jądrowej oceniona na 58%. Technologia najsłabszym ogniwem

Systemy chłodzenia na jednym kablu

W ubiegłym tygodniu, 4 lipca 2025 roku, elektrownia w Zaporożu utraciła zewnętrzne źródła zasilania, które odpowiadają za systemy chłodzenia reaktorów oraz składowiska zużytego paliwa jądrowego. Przez ponad trzy godziny 18 generatorów diesla wykonywało tę pracę awaryjnie, jednak ich zapas paliwa starcza tylko na dziesięć dni. Około godziny 21.00 specjaliści przywrócili zasilanie elektrowni prądem z ukraińskiej sieci energetycznej.

Poprzedni raz tego rodzaju blackout miał miejsce w grudniu 2023 roku. Jednak od początku wojny już osiem razy brakowało zasilania krytycznym systemom elektrowni, a kolejne kilka razy było blisko blackoutów. Sytuacja jest niestabilna – w wyniku działań wojennych energia potrzebna systemom chłodzenia jest dostarczana przez pojedynczą linię energetyczną. 

W okresie pokoju infrastruktura zasilania systemów chłodzących była rozbudowana i odporna na część nieprzewidzianych okoliczności, dzięki dywersyfikacji źródeł energii potrzebnej do bezpiecznego eksploatowania systemu. Przed wojna aż 10 zewnętrznych linii energetycznych odpowiadało za bezpieczne dostawy prądu krytycznym układom. Obecnie większość nie działa. Od 7 maja 2025 roku prąd do elektrowni jest dostarczany przez jedną czynną linię energetyczną bardzo wysokiego napięcia 750 kV.

Rola organizacji międzynarodowych

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA), która na miejscu ma swoich obserwatorów stwierdziła, że ​​przyczyna utraty zasilania jest nieznana, ale ​​zbiegła się w czasie z alarmami przeciwlotniczymi w regionie. 

Dyrektor generalny IAEA Rafael Grossi przebywa w Polsce, gdzie jako gość specjalny wziął udział na zaproszenie ministra Radosława Sikorskiego w Naradzie Kierowników Placówek Zagranicznych RP. Podczas konferencji prasowej został zapytany, czy IAEA rozważa wdrożenie nowych mechanizmów ochronnych dla zaporoskiej elektrowni w obliczu ostatnich wydarzeń. Odpowiedział, że w jego opinii poziom zaangażowania jest wystarczający. 

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski stwierdza, że obecność obserwatorów IAEA na terenie elektrowni jest niezbędna do utrzymania bezpieczeństwa oraz podkreślił, że Ukraina sprzeciwia się wszelkim próbom ponownego uruchomienia reaktorów w elektrowni przez Rosję. Przyszłość obiektu, znajdującego się na linii frontu między broniącymi się Ukraińcami a wojskiem rosyjskim, najprawdopodobniej będzie tematem rokowań pokojowych między stronami. 

Cywilne bezpieczeństwo

Pozostaje mieć nadzieję, że bezpieczeństwo cywilne zawsze będzie ważniejsze dla wojskowych i polityków, którzy mają wpływ na to, co dzieje się w pobliżu elektrowni. Współpraca walczących ze sobą państw w zakresie przywrócenia zasilania systemem chłodzącym na to wskazuje, ale działania wojenne mogą obfitować w tragiczne przypadki.

Zobacz też: IAEA i Bank Światowy: pierwsza od dekad współpraca dla rozwoju energii jądrowej

Źródła: PAP, IAEA, WNN, Radio Svoboda, Nuclear,

Fot. Canva (Kyle Miller)

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.