Zgodnie z planem już 1 października 2025 roku wystartuje w Polsce system kaucyjny. Na półkach sklepowych stopniowo pojawią się produkty z oznaczeniem kaucji. Z powodu obowiązującego okresu przejściowego należy spodziewać się, że nie od razu kupione przez nas produkty w plastikowym opakowaniu będą przygotowane do kaucyjnego recyklingu.

Stopniowe wdrażanie systemu kaucyjnego

Do 1 stycznia 2026 roku producenci nie mają obowiązku przystąpienia do programu, jest to rozwiązanie dobrowolne, wspierane przez rząd, po to by okres przejściowy pozwolił na bardziej zrównoważoną adaptację do systemu. Z tego powodu produkty z kaucją będą wchodzić do sprzedaży w miarę wyczerpywania dotychczasowych zapasów, które zostaną wykupione ze zgromadzonych przez sklepy zapasów. Do końca roku należy te zapasy wyczerpać, gdyż później nie będzie można już ich sprzedać. 

Ustawa ma być wdrażana w sposób stopniowy, więc zdążymy się przyzwyczaić. Sytuacja przypomina nam czas, kiedy wchodziła w życie segregacja odpadów – teraz nie wyobrażamy sobie, żeby wrzucać je do jednego pojemnika. Czas na to, żebyśmy postępowali podobnie z opakowaniami – podkreśliła Dorota Ryl, wojewoda województwa łódzkiego.

System kaucyjny w Polsce od 1 października. Branża niegotowa, rząd pełen optymizmu

Wyjątki w systemie kaucyjnym

Ustawodawca w procesie tworzenia ustawy oraz licznych poprawek ustalił, że na każdym nowym opakowaniu podlegającym ponownemu wykorzystaniu ma znaleźć się wyraźny znak z napisem „KAUCJA” i kwotą. Jeśli na butelce lub puszce takiego znaku nie ma, oznacza to, że nie zapłacimy za niego dodatkowej kaucji oraz nie będziemy mogli go zwrócić do automatu. Kaucją objęte będą:

• jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów – 0,50 zł,
• metalowe puszki do 1 litra – 0,50 zł,
• szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra – 1 zł.

Co bardzo istotne – istnieje szereg wyjątków od systemu kaucyjnego nawet dla opakowań, które wydawałyby się odpowiednie do odzysku w ten sposób ze względu na swoje tworzywa. Systemem nie są objęte: 

• opakowania po mleku i jogurtach czy innych pitnych produktach mlecznych, 
• opakowania szklane jednokrotnego użycia, 
• kartoniki po mleku czy sokach.

Jak przygotować opakowanie do zwrotu? 

Najważniejsze z perspektywy poprawnego działania automatów jest to by oddawane zbiorniki nie zawierały już w sobie cieczy – były puste i nieuszkodzone, co oznacza, że nie można odrywać nakrętek. Również istotne jest, by nie pozbywać się etykiety, która informuje o podleganiu zwrotowi. Jest to niezbędne do identyfikacji opakowania. Co istotne, podczas zwrotu nie musimy posiadać paragonu poświadczającego zakup oddawanych przedmiotów, dzięki czemu można dokonywać wymian w sklepach innej marki lub w innej lokalizacji.

Bardziej zaawansowane automaty do zwrotu butelek i puszek będą dostępne w sklepach powyżej 200 metrów kwadratowych, które są do tego zobligowane, jeśli oferują odpowiedni asortyment. Oddawanie opakowań będzie też dostępne w pozostałych sklepach, które zdecydują się przystąpić do systemu oraz w zewnętrznych automatach oraz innych punktach zbiórki.

Wspólny standard urządzeń kaucyjnych

Siedmiu operatorów systemu kaucyjnego wypracowali wspólny dokument określający minimalne zalecenia w zakresie automatycznej zbiórki w maszynach typu RVM dla systemu kaucyjnego w Polsce. Dzięki temu w całej Polsce będą obowiązywać jednolite parametry działania urządzeń, co może być szczególnie ważne dla przedsiębiorców, którzy myślą o wdrożeniu systemu. Standard będzie w całym kraju taki sam, więc niezależnie od wyboru dostawcy urządzeń, kompatybilność systemu zostanie zachowana. 

Wypracowany dokument ujednolica kwestie związane z wymaganiami bezpieczeństwa, technicznymi i prawnymi, które powinny spełniać zamawiane urządzenia. Celem jest przede wszystkim ochrona przed nadużyciami, które byłyby możliwe, gdyby urządzenia nie zapewniały wiarygodnych danych rozliczeniowych.

Istnieją trzy poziomy zaawansowania automatów do odbioru. Wszystkie urządzenia muszą spełniać pierwszy stopień, ale w wielu lokalizacjach są już montowane urządzenia oferujące dodatkowe funkcje.

• Zakres wymagany ze względów bezpieczeństwa, czyli precyzyjna identyfikacja opakowań, zabezpieczenie uniemożliwiające ponowne wprowadzenie zwróconych butelek i puszek oraz funkcja szczegółowego raportowania transakcji.
• Zakres rekomendowany to dodatkowe funkcjonalności w obszarze skanowania, sortowania, raportowania oraz wymagań technicznych związanych z przygotowaniem powierzchni pod instalację RVM.
• Zakres edukacyjny pozostawia możliwość wyboru m.in. w zakresie sposobu wymiany worka, form finansowania, metod rozliczania kaucji oraz organizacji serwisu.

Bon kaucyjny i jego termin ważności

Przepisy jednoznacznie wskazują, że przy zwrocie opakowania ze znakiem kaucji należy się zwrot w formie pieniężnej. By uniknąć konieczności wyposażania wszystkich automatów w gotówkę, co wiązałoby się z kolejnymi utrudnieniami i potencjalną wadliwością sprzętu, zdecydowano się na rozwiązanie funkcjonujące w innych krajach Europy, czyli możliwość wydawania bonu, który podlega wymianie na gotówkę przy kasie. 

Co istotne, klient z bonem kaucyjnym ma prawo udać się do kasy sklepu, do którego należy automat i zażądać wypłaty pieniędzy. Ich wydanie jest obowiązkiem sklepu i nie jest uzależnione od dokonania zakupów w nim. 

Ustawa nie odnosi się jednoznacznie do kwestii terminu w jakim bon kaucyjny powinien zachowywać swoją ważność. Brakuje zarówno dopuszczalnych minimalnych i maksymalnych terminów ważności, ale Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) rekomenduje by były one ważne przynajmniej przez miesiąc.

Cele systemu kaucyjnego

Wiceminister Anita Sowińska, która jako podsekretarz MKiŚ odpowiada za sprawy związane z gospodarką odpadami i wdrażaniem systemu kaucyjnego, zapowiedziała, że celem na start jest zebranie 77% opakowań, a w kolejnych latach nawet 90%. 

Polska jest siedemnastym krajem w Unii Europejskiej, który dołącza do systemu kaucyjnego. Jesteśmy w czołówce co do wielkości – w Niemczech system ten działa ponad dwadzieścia lat, ale w krajach takich jak Francja czy Włochy on nie funkcjonuje. Możemy chwalić się dużym sukcesem! – powiedziała wiceminister Anita Sowińska.

System ma sprawić, że środowisko wokół będzie przyjemniejsze, dzięki mniejszej ilości śmieci w środowisku oraz polepszeniu nawyków związanych z segregacją odpadów, co przełoży się na lepszy współczynnik recyklingu. Obecnie według danych ministerstwa z systemu kaucyjnego w Europie korzysta na co dzień około 180 mln mieszkańców w takich krajach jak Norwegia, Holandia, Islandia, czy Niemcy

Zobacz też: Kaucja za butelki i puszki. Jakie zasady w sklepach, jakie prawa mają klienci?

Źródła: MKiŚ, System Kaucyjny Gov, GUS, Portal Komunalny, 

Fot. Canva (Syda Productions)/System Kaucyjny Gov

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.