W listopadzie odbędzie się coroczny szczyt klimatyczny – COP30, który ma na celu globalne negocjacje na temat zmian klimatu i transformacji energetycznej. Podczas rozmów ma zostać przedstawiony traktat o przyspieszeniu odejścia od spalania paliw kopalnych, które odpowiadają za 86% emisji CO₂ w światowym sektorze energetycznym. Jego zatwierdzenie może nie tylko przyspieszyć przejście na odnawialne źródła energii, ale również stanąć po stronie lokalnych społeczności Brazylii.

Rola paliw kopalnych w globalnej energetyce

Paliwa kopalne (węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny) nadal są intensywnie wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej, cieplnej oraz w globalnym przemyśle. Spalanie paliw kopalnych wytwarza energię, ale odpowiada jednocześnie za 86% globalnych emisji CO₂, napędzających zmiany klimatu.

W 2024 roku udział paliw kopalnych w produkcji energii elektrycznej w krajach Unii Europejskiej spadł do około 23%. W tym samym czasie zauważalny jest postęp w produkcji i rozwoju OZE. Niemniej jednak, w perspektywie globalnej, całkowite zużycie paliw kopalnych w 2024 r. wzrosło o około 1% z powodu rosnącego światowego zapotrzebowania na energię.

IEA: do 2026 roku węgiel straci pozycję lidera. OZE rosną mimo politycznych sporów

Traktat przeciwko paliwom kopalnym

COP30, czyli Konferencja Stron Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) tego roku odbędzie się w Belém w Brazylii w dniach 10-21 listopada. To coroczne, globalne spotkanie, podczas którego przywódcy, naukowcy i przedstawiciele organizacji pozarządowych omawiają działania mające na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu. Podczas tegorocznej edycji konferencji spodziewane są tematy związane z łagodzeniem zmian klimatu oraz kwestie sprawiedliwej transformacji energetycznej.

Ponadto grupa kampanijna kierowana przez kanadyjską aktywistkę Tzeporah Berman ma zamiar podczas COP30 wyjść z inicjatywą traktatu o nierozprzestrzenianiu paliw kopalnych. Dokument ma na celu szybką i sprawną deklarację państw do rezygnacji ze spalania paliw kopalnych. Zdaniem inicjatorów traktatu świat jest na dobrej drodze, by do 2030 roku wyprodukować o 110% więcej ropy naftowej, gazu i węgla, niż kiedykolwiek będziemy w stanie spalić, co kłóci się z celami klimatycznymi. Negocjacje traktatu popiera ponad 4000 organizacji społeczeństwa obywatelskiego, 3000 naukowców i ponad 120 światowych miast, w tym Kalifornia.

Poparcie lokalnej ludności

Zdaniem twórców traktatu szczyt klimatyczny w Brazylii to dobre miejsce na inicjowanie porozumienia o nierozprzestrzenianiu paliw kopalnych, ze względu na rdzenne społeczności, które od lat prowadziły kampanie antywęglowe. Dzięki wsparciu ze strony społeczeństw Ameryki Południowej oraz inicjatywy Amazonii wolnej od paliw kopalnych traktat zyskuje lokalne poparcie, a rdzenna ludność ma swój głos podczas COP30.

Paliwa kopalne są dziś naszą bronią masowego rażenia. Zabijają więcej ludzi na tej planecie każdego roku niż cokolwiek innego. Jeszcze zanim policzymy straty spowodowane zmianami klimatu, samo zanieczyszczenie powietrza zabija 8 milionów ludzi rocznie – mówi Tzeporah Berman.

Według badania opublikowanego w czasopiśmie „Nature”, aby mieć 50% szans na uniknięcie globalnego ocieplenia o ponad 1,5°C, musimy wycofać z eksploatacji 89% potwierdzonych rezerw węgla, 58% ropy naftowej i 59% metanu kopalnego.

Czy Polska poprze traktat?

W 2024 roku Polska wydała 112 mld zł na import paliw kopalnych, mimo że udział węgla w produkcji energii elektrycznej spadł do rekordowo niskiego poziomu 56,2%. W ciągu ostatnich 10 lat zwiększyło się uzależnienie Polski od importu paliw kopalnych, które stanowiło 45% miksu energetycznego w 2024 roku. Szacuje się, że roczne zużycie węgla kamiennego energetycznego spadło o 16% w 2024 roku do około 36 mln ton. W Polsce na początku 2025 roku udział paliw kopalnych w produkcji energii elektrycznej wciąż był wysoki, choć obserwowano spadek jego poziomu – rośnie natomiast udział odnawialnych źródeł energii.

Dążenie do uniezależnienia Polski od paliw kopalnych obejmuje rozwój OZE, poprawę efektywności energetycznej i zmianę strategii w ciepłownictwie, by zastąpić węgiel i gaz zieloną energią. Dzięki inwestycjom w panele fotowoltaiczne oraz farmy wiatrowe zwiększamy swój udział w produkcji OZE, co przybliża nas do rezygnacji z ropy, węgla i gazu. Podczas COP30 Polska ma szansę wyrazić poparcie dla globalnego traktatu, by przyczynić się do zmniejszenia globalnych emisji CO₂.

Zobacz też: Traktat ONZ o plastiku zablokowany w Genewie. Państwa naftowe wstrzymują globalne porozumienie

Źródła: Gov.pl, Komisja Europejska, The Guardian, UNFCCC, Nature, CIRE

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.