Gatunki inwazyjne w Polsce to duży problem, na który odpowiedzieć ma nowa ustawa opublikowana 17 września 2021 r w Dzienniku Ustaw RP. Określa ona ramy prawne dot. przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych w przyrodzie. Czym są gatunki inwazyjne i jakie zagrożenie stanowią dla ekosystemu? Na te i inne pytania odpowiada w specjalnym komentarzu dla naszego portalu ekspert Witold Szwedkowski.

Gatunki inwazyjne w Polsce

Ustawa o gatunkach obcych przenosi na grunt krajowy zasady zawarte w unijnych rozporządzeniach. Zaproponowane w ustawie rozwiązania mają przyczynić się do eliminacji lub zminimalizowania negatywnego wpływu gatunków obcych na rodzimą przyrodę, usługi ekosystemowe, gospodarkę oraz ludzkie zdrowie.

Ustawa określa podmioty właściwe do podejmowania działań zaradczych wobec inwazyjnych gatunków obcych (IGO), stanowiących zagrożenie dla UE i Polski. Mówi także o sposobach przekazywania informacji o nowych stanowiskach tych gatunków.

Listę IGO stanowiących zagrożenie dla Unii określają rozporządzenia Komisji Europejskiej, natomiast listę IGO stanowiących zagrożenie dla Polski będzie określało rozporządzenie Rady Ministrów.

Nowe przepisy mają też zapewnić należyte informowanie społeczeństwa o występowaniu i działaniach zaradczych podjętych wobec IGO poprzez stworzenie Centralnego Rejestru Danych o IGO.Ustawa określa także zasadę, że wprowadzający inwazyjny gatunek do środowiska ponosi koszty usunięcia tego IGO ze środowiska oraz ustanawia kary za naruszenie przepisów. Nowe przepisy dotyczą także cyrków i azyli.

Nowe przepisy dotyczące cyrków i azyli dla zwierząt

Przyjęte regulacje odnoszą się także do problemu tzw. cyrków amatorskich poprzez wyłączenie cyrków z katalogu podmiotów zwolnionych z zakazów przetrzymywania gatunków niebezpiecznych. 

Cyrki, które przetrzymywały dotychczas zwierzęta niebezpieczne (m.in. pumy, tygrysy, lwy), powinny zgłosić ten fakt do regionalnego dyrektora ochrony środowiska w ciągu 6 miesięcy. Muszą to zrobić, aby móc dalej przetrzymywać zwierzęta, aż do ich śmierci. Od wejścia w życie ustawy nie będzie możliwe przyjmowanie przez cyrki nowych zwierząt niebezpiecznych.

Ponadto możliwe będzie utworzenie azyli dla zwierząt (w którym przetrzymywane będą np. IGO przejęte z przejścia granicznego lub odłowione ze środowiska lub gatunki objęte ochroną gatunkową lub gatunki CITES lub niebezpieczne), po uzyskaniu zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. 

Więcej informacji o ustawie znajdziesz na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Chcesz wiedzieć więcej o gatunkach inwazyjnych? Zapoznaj się z wypowiedzią eksperta.

Czym są gatunki inwazyjne? Komentarz eksperta

Tak o gatunkach inwazyjnych w wypowiedzi dla naszego portalu mówi Witold Szwedkowski, współtwórca i jeden z polskich liderów Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej:

Ze względu na obszar działania jakim jest obywatelskie zazielenianie przestrzeni publicznej, Miejska Partyzantka Ogrodnicza ma do odegrania dużą rolę w zakresie walki z roślinami inwazyjnych gatunków obcych (IGO). Od roku 2019 nasza organizacja jest sygnatariuszem stworzonego przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska „Kodeksu dobrych praktyk w ogrodnictwie”. 

Osobiście od kilku lat popularyzuję wiedzę na temat zgubnego wpływu roślin obcego pochodzenia na polski krajobraz i ekosystemy. Gatunek, który dla jakiegoś ekosystemu jest obcy, a został tam uwolniony i ma zdolność do szybkiej ekspansji, może stanowić śmiertelne zagrożenie dla niemal wszystkiego co żyje na danym obszarze. Pozbawia siedlisk, przerywa łańcuchy troficzne, zaraża patogenami na które sam jest odporny, dominuje i plądruje. Gatunki ewolucyjnie nieprzygotowane do obrony lub konkurencji giną. Nie jest to jak niektórzy próbują tłumaczyć „zjawisko naturalne”.

Za zniszczenia zainicjowane ludzką nieodpowiedzialnością odpowiadają ludzie. Czym innym jest naturalna sukcesja czy poszerzanie się zakresu występowania gatunku, a czym innym ekspansja obcych zainicjowana przez człowieka. Wówczas różnorodność biologiczna zostaje zachwiana i często bezpowrotnie utracona. Na przykład łąka, która dotychczas mieniła się różnymi kwiatami od wczesnej wiosny do późnego lata staje się jednogatunkowym łanem nawłoci lub rdestowca. Na miejsce bogatej, różnorodnej łąki powstaje „zielona pustynia”, z której wyparte zostaje większość gatunków. 

Na szczęście wśród ludzi rośnie świadomości zagrożeń płynących z rozprzestrzeniania się w Polsce obcych gatunków inwazyjnych. Nawet jeśli nie umieją dokładnie oznaczać, identyfikować gatunków, coraz częściej dopytują się, zgłębiają wiedzę o przyrodzie i zachowują ostrożność przy zakupie nasion czy sadzonek. Ta ostrożność opłaca się nie tylko przy zabezpieczaniu upraw czy przydomowych ogrodów. Stanowi również samoistną wartość – chroni krajobraz kulturowy i przyrodniczy, a te są dobrem uniwersalnym i bezcennym. 

Chcesz wiedzieć więcej o działaniach miejskiej partyzantki ogrodniczej w Polsce? Zobacz artykuł:

Zrywają chodniki, żeby zasadzić zieleń. Czy to legalne?

źródło: gov.pl/web/klimat

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.