Zmiany klimatu Upały groźniejsze niż mróz. Jak zmiana klimatu wpływa na zdrowie? 02 lipca 2025 Zmiany klimatu Upały groźniejsze niż mróz. Jak zmiana klimatu wpływa na zdrowie? 02 lipca 2025 Przeczytaj także Zmiany klimatu Zaćma a zmiany klimatu. Jak promieniowanie UV wpływa na wzrok? Zaćma dotyka dziś już ponad 94 milionów ludzi. To postępujące schorzenie wzroku objawia się mętnieniem soczewki i pogarszającym się widzeniem. Czynnikami ryzyka są promieniowanie UV, genetyka i starzenie się, a zmiany klimatu i rosnąca średnia temperatura mogą pogłębiać ten problem. Zmiany klimatu Unia Europejska stawia na chłodzenie budynków. Nowa strategia klimatyczna w cieniu upałów Unia Europejska pracuje nad nową strategią dotyczącą obniżania temperatury w budynkach, komplementarną wobec istniejącej polityki grzewczej. W obliczu rekordowych fal upałów, rosnącego zapotrzebowania na energię i zagrożeń dla zdrowia publicznego, kwestie komfortu termicznego stają się kluczowym elementem adaptacji do zmian klimatu. Potrzebujemy zrównoważonych, niskoemisyjnych i inteligentnych rozwiązań, które zwiększą odporność miast i ochronią najbardziej narażonych mieszkańców. Przyzwyczailiśmy się myśleć, że największym zagrożeniem dla człowieka jest mróz. To dlatego w naszej kulturze zimno kojarzy się z niebezpieczeństwem, a gorąco z komfortem. Tymczasem badania pokazują, że ekstremalne upały są dla naszego organizmu znacznie groźniejsze niż silne mrozy. Zmiana klimatu oznacza, że fale gorąca będą coraz częstsze i bardziej śmiertelne, także w Polsce. Problem w tym, że biologia nie jest po stronie człowieka – nasze możliwości chłodzenia są ograniczone. Reklama Spis treści ToggleOrganizm człowieka lepiej znosi zimno niż upałUpały groźniejsze niż mrózDlaczego ciepło jest tak groźne w miastachJak miasta i ludzie mogą się chronićZmiana klimatu przesuwa granice ryzyka Organizm człowieka lepiej znosi zimno niż upał Ludzie od tysięcy lat wypracowali skuteczne sposoby ochrony przed zimnem. Mamy ubrania warstwowe, szczelne budynki, izolację, piece, ogień i centralne ogrzewanie. Ale co ważniejsze, nasze ciało samo potrafi włączyć tryb obronny. Gdy temperatura spada, organizm zwiększa metabolizm, a drżenie mięśni może podnieść produkcję ciepła nawet pięciokrotnie w stosunku do spoczynku (Parsons, Human Thermal Environments, 2014). Mechanizm obkurczania naczyń krwionośnych w skórze pozwala zredukować straty ciepła. Z upałem jest znacznie trudniej. Ludzkie ciało chłodzi się głównie przez pocenie. Jednak gdy temperatura otoczenia zbliża się do 35°C i wilgotność jest wysoka, pot nie paruje skutecznie. W takiej sytuacji organizm traci zdolność oddawania nadmiaru ciepła. Badania opublikowane w Proceedings of the National Academy of Sciences (Sherwood & Huber, 2010) pokazują, że istnieje fizjologiczna granica tolerancji ciepła – tzw. „wet-bulb temperature” – przy 35°C i wysokiej wilgotności człowiek nie może się schłodzić i jest narażony na przegrzanie w ciągu kilku godzin. WMO ostrzega: Przekroczymy 1,5°C w ciągu pięciu lat. Nadchodzą rekordowe upały Upały groźniejsze niż mróz WHO wskazuje, że wraz ze wzrostem średnich temperatur i częstszymi falami upałów zwiększa się ryzyko nagłych zgonów z powodu udaru cieplnego czy odwodnienia. Raport Heatwaves and Health: Guidance on Warning-System Development (WHO, 2021) podaje, że upały zabijają więcej ludzi niż jakikolwiek inny rodzaj ekstremalnej pogody. Europejska Agencja Środowiska (EEA) w raporcie Climate change as a threat to health and well-being in Europe (2022) wskazuje, że w Europie upały są główną przyczyną zgonów związanych z pogodą. Od lat 80. XX wieku aż 80 procent ofiar klimatycznych to skutki fal upałów. Polskie dane IMGW i ICM UW potwierdzają, że fale gorąca pojawiają się coraz częściej i trwają dłużej. W 2023 roku w Warszawie i Krakowie zanotowano kilkanaście dni z temperaturami powyżej 35°C, co jest rekordem w pomiarach od lat 50. Dlaczego ciepło jest tak groźne w miastach Największe ryzyko upałów dotyczy aglomeracji miejskich. W miastach powstają tak zwane wyspy ciepła – rozgrzany beton, asfalt i brak zieleni powodują, że temperatura w nocy nie spada wystarczająco, by organizm mógł się zregenerować. Według raportu IPCC AR6 Climate Change 2021: Impacts, Adaptation and Vulnerability, fale gorąca w miastach będą jednym z kluczowych wyzwań adaptacyjnych dla Europy Środkowej. WHO i IPCC ostrzegają, że bez dodatkowej zieleni, wody i zacienienia część miast może być okresowo nieprzyjazna do życia dla grup szczególnie wrażliwych – seniorów i osób z chorobami układu krążenia. Jak miasta i ludzie mogą się chronić Miasta na całym świecie inwestują w zielone dachy, parki kieszonkowe i miejskie kurtyny wodne. Londyn, Paryż czy Wiedeń planują modernizację nawierzchni ulic – stosują jasny asfalt, który odbija promienie słoneczne. W Polsce coraz częściej mówi się o białych dachach i systemach małej retencji. Eksperci WHO radzą, by w czasie upałów unikać słońca w południe, pić więcej wody, nosić przewiewne ubrania i ograniczyć aktywność fizyczną. Klimatyzacja pomaga, ale masowe korzystanie z niej zwiększa obciążenie sieci energetycznej i w niektórych miejscach może prowadzić do przerw w dostawie prądu. Zmiana klimatu przesuwa granice ryzyka Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Europa zmagała się przede wszystkim z ekstremalnymi zimami. Dziś to fale gorąca stają się nowym zagrożeniem. Biologia jest nieubłagana: organizm człowieka ma więcej możliwości, by ogrzać się w mrozie, niż by ochłodzić się w upale. Dlatego przystosowanie miast, domów i stylu życia do życia w cieplejszym świecie staje się jednym z kluczowych wyzwań XXI wieku. Zobacz też: Kremy z filtrem przeciwsłonecznym z USA są mniej efektywne, niż te z Europy Źródło: Parsons (2014) Routledge, Sherwood & Huber (2010) PNAS, WHO (2021) who.int, EEA (2022) eea.europa.eu, IPCC (2021) ipcc.ch Fot.: Canva Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.