Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pracuje nad zmianami w  programie “Czyste Powietrze”. Jednym z powodów jest wykrywanie wielu nieprawidłowości w realizacji programu przez wykonawców .  Generuje to wiele problemów  w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska, które odpowiadają za obsługę klientów programu. Celem chwilowego wstrzymania naboru wniosków jest przemodelowanie programu i wprowadzenie rozwiązań, które zminimalizują albo całkowicie wykluczą ryzyko wspomnianych negatywnych zjawisk.

Czym jest program “Czyste Powietrze”?

Program “Czyste Powietrze” zakłada dofinansowanie kompleksowej termomodernizacji budynków oraz wymiany starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy. Jego celem jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych.

Od początku funkcjonowania programu do 6 listopada 2024 roku podpisano 809 300 umów i zakontraktowano ponad 26 mld złotych. Coraz częściej aplikujący do programu Czyste Powietrze wnioskują o dofinansowanie ocieplenia domu. We wrześniu 2024 r. aż 80% wniosków zawierało w sobie element termomodernizacji.

– To niezły wynik – komentuje Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego – Polacy wymieniają stare kotły, korzystając głównie z programu Czyste Powietrze. Szacujemy, że w ciągu ostatnich 5-6 lat liczba “kopciuchów” w Polsce zmalała z 3 do 2 milionów sztuk. Wraz z likwidacją starych kotłów obserwujemy postępującą poprawę jakości powietrza. Największe pozytywne zmiany widzimy w tych miejscowościach, w których wymiana “kopciuchów” jest najintensywniejsza. 

Czy nabór do programu “Czyste Powietrze” zostanie wstrzymany?

Informację o wstrzymaniu naboru wniosków do programu podała Polityka Insight. Według nich, Ministerstwo Klimatu naciska na wdrożenie reform udrażniających program, ale, zdaniem NFOŚiGW, są one niemożliwe bez wstrzymania wniosków na kilka miesięcy. 

Z kolei ministra Paulina Hennig-Kloska w rozmowie dla Radia Zet, zapytana o to, czy program “Czyste Powietrze” będzie w przyszłym roku funkcjonował bez zakłóceń, powiedziała:

– Program “Czyste Powietrze” cały czas poprawiamy, bo przyjęliśmy go w skandalicznych warunkach niskiej efektywności. W tym roku skupiliśmy się na podniesieniu tej efektywności, bez zatrzymywania programu, żeby faktycznie doprowadzał on do niższych rachunków w gospodarstwach domowych. (…) Na przyszły rok szykujemy kolejne źródło finansowania dla tego programu. Pewnie uruchomimy je pod koniec pierwszego kwartału przyszłego roku. Nie mam bieżącej wiedzy, jakie jest wyczerpanie środków obecnych, ale liczba wniosków, które spływają do NFOŚiGW, podwoiła się w tym roku z 3 000 w skali kraju do 6 000 tygodniowo. Mamy bardzo dużo wniosków w bieżącej obróbce, więc pod kątem rozpatrywania wniosków prace się nie zatrzymają. Natomiast cały czas wzmacniamy kontrole efektywności zrealizowanych projektów inwestycyjnych. 

Zobacz też: Kontrole w programie “Czyste Powietrze” – co trzeba wiedzieć?

Zmiany w programie “Czyste Powietrze”

O potrzebnych zmianach w programie mówił również wiceminister klimatu i środowiska, Krzysztof Bolesta. Jego zdaniem, największym wyzwaniem są nadużycia, nieuczciwe firmy i przemodelowanie celów programu, tak, aby mocniej wspierać termomodernizację i oszczędzanie energii, jednak zapowiedź całkowitego zatrzymania programu nie padła. 

Innym wyzwaniem dla programu jest znalezienie stałego finansowania. Krzysztof Bolesta podkreślił, że pewnymi źródłami finansowania „Czystego Powietrza” będą Krajowy Plan Odbudowy oraz program FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę Klimat Środowisko). 

– “Czyste Powietrze” jest programem tak popularnym i tak szybko zużywamy te pieniądze, że powoli widać dno – powiedział. – W tym roku najprawdopodobniej na Czyste Powietrze wydamy ok. 5 mld zł. Konieczne jest znalezienie kolejnych środków oraz wypracowanie mechanizmu stałego finansowania programu.

W marcu 2025 r. resort zamierza złożyć wniosek o finansowanie „Czystego Powietrza” z Funduszu Modernizacyjnego. 

– Chcemy wnioskować o 10 mld zł. Przy obecnych potrzebach i utrzymaniu tempa da nam to spokój na dwa lata, ale w ciągu tego okresu musimy znaleźć długoterminowe finansowanie – dodaje Bolesta. – Namawiamy innych ministrów, w tym ministra finansów, aby stworzyć Fundusz Transformacji, który miałby zapewnić stałe finansowanie m.in. “Czystego Powietrza”. Źródłem pieniędzy dla tego funduszu miałyby być przychody ze sprzedaży uprawnień do emisji EU-ETS.

Aby wyeliminować zjawisko nadużyć, zatorów płatniczych oraz innych negatywnych sytuacji, jak również znaleźć stałe źródło finansowania, nabór wniosków zostanie chwilowo wstrzymany i na powrót wdrożony po ulepszeniu i wprowadzeniu niezbędnych zmian.

Jak pisze NFOŚiGW na swoim profilu w platformie X:

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej informuje, że wszystkie wnioski złożone w programie Czyste Powietrze zostaną rozpatrzone.

Finalizujemy prace nad gruntowną reformą programu Czyste Powietrze, mającą na celu zatrzymanie nadużyć oraz zwiększenie efektywności. Naszym najważniejszym celem jest poprawa jakości powietrza, ale też musimy ochronić przed nieuczciwymi wykonawcami i pośrednikami Polki i Polaków, by nie narazić ich na  konieczność zwrotu dotacji. Jednocześnie jesteśmy zobowiązani efektywnie wydawać publiczne pieniądze.

Program #CzystePowietrze przejęliśmy po poprzednikach z niską efektywnością i dużą liczbą nadużyć. Dlatego w tym roku skupiliśmy się na jego naprawie, aby faktycznie doprowadzał do niższych rachunków dla gospodarstw domowych. Ma on służyć przede wszystkim społeczeństwu, a nie narażać ludzi na „rachunki grozy”.

Przeprowadziliśmy szerokie konsultacje koniecznych zmian w programie i ogłosimy wnioski z tych rozmów jeszcze w tym roku. Program Czyste Powietrze będzie kontynuowany na nowych, zdrowych zasadach.

Czytaj też: Czyste Powietrze: to na te urządzenia składa się najwięcej wniosków. Zaskakujące statystyki

Źródło: Radio Zet, Polski Alarm Smogowy, smoglab.pl, bankier.pl

Fot.: Canva (malerapaso/Getty Images Signature, TheMilMarZone, pixabay)

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.