Pierwotne lasy deszczowe na Borneo, będące domem dla tak wyjątkowych gatunków jak orangutan, pantera mglista, czy borneański słoń karłowaty, należą do najbardziej zróżnicowanych biologicznie ekosystemów na świecie. Jeszcze 1950 roku lasy pokrywały 90% powierzchni tej trzeciej pod względem wielkości wyspy świata. Jak wyglądają teraz? Zapraszam na relację z samego serca wyspy.

Warkot piły

Niestety, te niezwykle cenne przyrodniczo tereny są na masową skalę wycinane. Główną przyczyną jest ekspansja plantacji palmy olejowej. Indonezja i Malezja to dwaj najwięksi producenci tego wszechobecnego oleju, produkując łącznie 87% globalnej podaży. Do wylesiania przyczynia się także pozyskiwanie drewna – czy to przez nielegalny wyrąb drzew, czy przez uprawy np. drewna celulozowego. Szacuje się, że w latach 1973-2015 na Borneo wycięto 18,7 milionów ha starych lasów (14,4 mln ha w części indonezyjskiej i 4,2 mln ha w części malezyjskiej). Plantacje przemysłowe powiększyły się o 9,1 mln ha (w tym 7,8 mln ha palmy olejowej oraz 1,3 mln ha drewna celulozowego).

Prawdziwa cena oleju palmowego. Międzynarodowy Dzień Bez Oleju Palmowego

Skutki dla wyspy

Najbardziej widocznym efektem zamiany lasów pierwotnych na plantacje palm jest utrata różnorodności biologicznej. Las tropikalny tętni życiem o każdej porze dnia i nocy. Jest pełen niezliczonych gatunków roślin i zwierząt o przeróżnych kształtach, kolorach czy rozmiarach. Bez przerwy słychać w nim najróżniejsze dźwięki, od odgłosów cykad, przez śpiew ptaków, po nawoływania ssaków naczelnych. W porównaniu do takiej puszczy, plantacja palmy olejowej jest jak pustynia. Gdzie okiem sięgnąć, widać tylko jeden gatunek: palmę olejową, i co najwyżej trochę trawy oraz biegające tu i tam psy-stróże. Reszta roślinności jest skutecznie zwalczana środkami chemicznymi.

Wiele z głównych rzek Borneo ma swoje źródła w głębi lasu. W związku z tym jego utrzymanie ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia zaopatrzenia wyspy w wodę, łagodzenia skutków suszy i pożarów oraz utrzymania stabilności ekologicznej i gospodarczej na terenach nizinnych. Z powodu usuwania drzew przy brzegach rzek spada też retencja wody. W niektórych miejscach w Indonezji, gdzie mieszkańcy opierają się na wodzie bezpośrednio z rzeki, doznają teraz jej niedoborów. Zastępowanie lasów pierwotnych plantacjami palm może nawet powodować większą zmienność właściwości chmur na tym obszarze.

Ochrona lasu

220 km² lasu, położonego w sercu wyspy, jest chronione porozumieniem The Heart of Borneo, zainicjowanym 2007 r. przez organizację pozarządową WWF. Borneo Nature Foundation za swoją misję obiera ochronę, utrzymanie i wzbogacanie lasów deszczowych na Borneo, ich różnorodności biologicznej oraz korzyści, jakie przynoszą one ludziom. Fundacja współpracuje z lokalnymi społecznościami, zabiegając o zapewnienie im zrównoważonych źródeł utrzymania, a także wspierając inicjatywy leśnictwa społecznego, które umożliwiają mieszkańcom zarządzanie znanymi im lasami i ochronę zasobów naturalnych na przyszłość.

Aby jednak rozwiązać problem u źródła, należy rozważyć sposób, w jaki pozyskiwany jest olej pochodzenia roślinnego. Szczególnie, że zgodnie z prognozami, światowe zapotrzebowanie na oleje roślinne wzrośnie o 46% do 2050 roku. Zastąpienie oleju palmowego innymi olejami roślinnymi wymagałoby niestety jeszcze większej powierzchni terenu. Innymi słowy, palma olejowa wytwarza więcej oleju z jednego obszaru niż inne rośliny oleiste, a ponadto jej uprawa często jest ekonomicznie opłacalna w miejscach nieodpowiednich dla większości innych upraw.

• Czytaj także: Borneo: trwa budowa leśnego korytarza dla zwierząt

źródła: wwf.panda.org, unep.org,borneonaturefoundation.org

Gaveau, D., Sheil, D., Husnayaen et al. (2016), Rapid conversions and avoided deforestation: examining four decades of industrial plantation expansion in Borneo. Scientific Reports 6, 32017

Punay, J. P., Andinisari, R. (2022) Review: land, cloud, and climate change (in focus: Borneo), Journal of Infrastructure Planning and Engineering, VOL. 1 NO. 1 Meijaard. E. et al. (2020), The environmental impacts of palm oil in context, Nature Plants 6(12):1418-1426

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.