W Polsce śmierć kosztuje więcej niż w większości krajów Zachodu. Restrykcyjne przepisy, brak legalnych alternatyw pochówku i niewystarczający zasiłek sprawiają, że coraz więcej rodzin staje przed dramatycznym wyborem: jak pochować bliskiego, nie popadając w długi. System wymaga pilnej reformy, o czym warto pamiętać przy okazji trwającego okresu pamięci o zmarłych.

Pożegnania z Polską są drogie

Polska znajduje się w ogonie Europy pod względem swobody pochówku i wysokości pomocy finansowej. Koszt pogrzebu w naszym kraju to średnio od 13 do 16 tysięcy złotych, a w niektórych miastach nawet 17 tysięcy złotych. Dla porównania, biorąc pod uwagę medianę zarobków w Polsce, przeciętny Polak może pokryć zaledwie połowę wydatków związanych z pogrzebem. 

W Stanach Zjednoczonych jest niewiele lepiej – z jednej pensji można sfinansować 53% kosztów tradycyjnego pochówku. Istnieje tam jednak wiele alternatyw, które są tańsze – kremacja, pochówek ekologiczny, możliwość rozsypania zwłok, czy pochówek naukowy. Z kolei w wysokorozwiniętych krajach europejskich także tradycyjny pochówek jest mniejszym obciążeniem dla rodziny. Z mediany zarobków w Wielkiej Brytanii można pokryć 75% kosztów pogrzebu, a w Niemczech jest to aż 89%.

Zasiłek pogrzebowy wynosi w Polsce 4000 złotych i pokrywa dziś jedynie 28-35% kosztów przeciętnego pogrzebu. Planowana jest waloryzacja świadczenia do 7000 zł w 2026 roku, ale również wtedy świadczenie nie pozwoli na pokrycie połowy całkowitych wydatków. Co gorsza, subsydia państwowe często prowadzą do wzrostu cen usług, ponieważ firmy pogrzebowe reagują na wyższy poziom dopłat podnoszeniem opłat.

Odpady z cmentarza. Jak prawidłowo segregować śmieci z cmentarza?

System prawny winduje ceny

Z punktu widzenia finansów publicznych system również nie działa efektywnie. W 2022 roku dochody państwa z tytułu podatku spadkowego wyniosły 540 mln zł, w tym samym czasie zasiłki pogrzebowe kosztowały 1,79 mld zł. Oznacza to, że Skarb Państw abył zmuszony dopłacać do systemu z innych gałęzi gospodarki. Podwyższenie świadczenia zwiększy roczne obciążenie budżetu o setki milionów złotych, bez realnej poprawy sytuacji rodzin.

Sytuacja jest dodatkowo skomplikowana, bo polskie prawo pogrzebowe jest jednym z najbardziej restrykcyjnych w Europie. Obowiązuje zakaz rozsypywania prochów, zakaz trzymania urny w domu, a pochówek szczątków możliwy jest wyłącznie na cmentarzu. Brak legalnych alternatyw zmusza rodziny do wykupu miejsca grzebalnego, nawet gdy zmarły chciał prostszego, tańszego lub ekologicznego pochówku. 

Tymczasem zakładanie nowych cmentarzy to proces obarczony ogromną biurokracją i niską rentownością. W efekcie liczba dostępnych miejsc grzebalnych maleje, a starzejące się społeczeństwo napędza wzrost cen. W Polsce 66% cmentarzy należy do Kościoła Katolickiego, a 23% do gmin. Brakuje centralnego rejestru firm pogrzebowych i nekropolii, a przepisy dotyczące branży są niejednolite i przestarzałe.

Liberalizacja i reforma finansowa

Stworzony przez ekspertów Warsaw Enterprise Institute (WEI) raport „Co się dzieje z nami po śmierci. Branża pogrzebowa oraz koszty pochówku w Polsce” wskazuje, że system pogrzebowy wymaga kompleksowej reformy. Propozycje zmian obejmują kilka kluczowych kierunków:

• Powołanie instytucji koronera – pozwoliłoby to na odciążenie lekarzy rodzinnych z obowiązku wystawiania kart zgonu i przyspieszyło procedury (w tym ewentualną współpracę z policją).
• Liberalizacja przepisów – umożliwienie rozsypywania prochów w wyznaczonych miejscach, przechowywania urn w domu w godnych warunkach oraz rozwój ekologicznych form pochówku (np. groby leśne).
• Reforma zasiłku pogrzebowego – powiązanie go z wysokością dochodów rodziny pozwoliłoby na skuteczniejszą pomoc dla najuboższych. 
• Likwidacja podatku od spadków i darowizn – jako forma rekompensaty pieniężnej dla rodziny zmarłego.

Eksperci wskazują, że jedynie zmiana przepisów może przywrócić równowagę między godnością pochówku a realnymi możliwościami finansowymi Polaków. Bez reformy pochówek w Polsce pozostanie wydatkiem przekraczającym możliwości wielu rodzin.

Zobacz też: Ekologiczny pochówek w Opolu. Zmarli będą chowani w biodegradowalnych urnach

Źródła: WEI, Podatki Gov 

Fot. Canva (Mikołaj Niemczewski)

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.