Ziemia przekroczyła punkt krytyczny dla raf koralowych, a dalszy postęp globalnego ocieplenia może doprowadzić do ich nieuniknionego zaniku. Już teraz masowe blaknięcie koralowców dotknęło 80% raf, które stanowią siedlisko dla prawie połowy organizmów morskich oraz źródło utrzymania dla setek tysięcy ludzi.

Nowy raport klimatyczny

Według najnowszego raportu Global Tipping Points, opracowanego przez zespół 160 naukowców z całego świata pod kierunkiem profesora Tima Lentona, Ziemia osiągnęła pierwszy katastrofalny punkt krytyczny związany z emisją gazów cieplarnianych. Badanie wskazuje, że rafy koralowe w ciepłych wodach znajdują się w stanie długotrwałego zaniku, co zagraża źródłom utrzymania setek milionów ludzi zależnych od tych ekosystemów. 

Autorzy raportu ostrzegają, że świat zbliża się również do innych punktów krytycznych, takich jak zanik puszczy Amazonii, załamanie głównych prądów oceanicznych i utrata pokrywy lodowej.

Probiotyki uratowały koralowce? Przełom w walce z tajemniczą chorobą raf

Punkt krytyczny dla raf

Nowy raport ostrzega, że Ziemia przekroczyła punkt krytyczny dla raf koralowych w ciepłych wodach, który według naukowców mieści się w przedziale od 1°C do 1,5°C, z centralną wartością 1,2°C. Obecnie globalne ocieplenie wynoszące 1,4°C oznacza, że rafy znalazły się w strefie nieodwracalnego zagrożenia. Autorzy raportu podkreślają, że nawet najbardziej optymistyczne scenariusze emisji, przewidujące ograniczenie wzrostu temperatur do 1,5°C zgodnie z celami Porozumienia paryskiego – nie wystarczą by zapobiec dalszemu zanikowi tych ekosystemów. Wzrost globalnej temperatury doprowadził do największego w historii blaknięcia i zanikania raf, który dotyka już 80% z nich.

Dlaczego ochrona raf ma znaczenie?

Rafy koralowe są jednymi z najważniejszych ekosystemów na Ziemi – stanowią siedlisko dla około jednej czwartej wszystkich gatunków morskich, mimo że zajmują mniej, niż 1% powierzchni oceanów. Ich znaczenie wykracza jednak jeszcze dalej. Dla setek milionów ludzi stanowią źródło pożywienia, pracy i dochodu, wspierając rybołówstwo, turystykę i lokalne gospodarki przybrzeżne. Dodatkowo chronią wybrzeża przed erozją i skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak sztormy czy fale tsunami. 

Utrata raf koralowych mogłaby doprowadzić nie tylko do załamania całych łańcuchów pokarmowych w oceanach, ale też do poważnych kryzysów gospodarczych i humanitarnych w krajach tropikalnych, zwiększając skalę migracji, ubóstwa i nierówności społecznych. Dlatego ich ochrona jest kluczowa zarówno dla stabilności ekosystemów morskich, jak i dla bezpieczeństwa milionów ludzi na całym świecie.

Bałtyk również się ociepla

Choć w Polsce nie mamy tropikalnych raf koralowych, wnioski raportu o przekroczeniu punktów krytycznych klimatu są alarmem również dla regionu Morza Bałtyckiego. Ocieplenie w tym regionie postępuje szybciej niż średnia światowa – w ciągu ostatniego półwiecza temperatura powierzchni wód Bałtyku wzrosła już o ponad 1,5°C, a prognozy wskazują dalszy wzrost nawet o 3-4°C do końca wieku. To oznacza, że ekosystemy bałtyckie – podobnie jak rafy tropikalne – zbliżają się do własnych punktów krytycznych.

Wzrost temperatury, eutrofizacja i spadek zasolenia powodują zanik gatunków wrażliwych, takich jak dorsz bałtycki czy małże, które – podobnie jak koralowce – stanowią podstawę morskich łańcuchów pokarmowych. Przegrzanie i zakwity sinic mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian ekosystemu, w którym wody stają się coraz uboższe w tlen, a życie morskie stopniowo ustępuje. To w efekcie oznacza straty gospodarcze dla rybołówstwa, turystyki i transportu morskiego, a także pogorszenie jakości życia społeczności nadbałtyckich.

Lokalne działania nad Bałtykiem

Jednym z działań, które podejmują Polacy, by zapobiec konsekwencjom ocieplenia Bałtyku, jest projekt rekultywacji Zatoki Puckiej polegający na sadzeniu trawy morskiej. To inicjatywa mająca na celu przywrócenie życia w wodach Bałtyku, gdzie dawne łąki podwodne zanikły w wyniku zanieczyszczeń, eutrofizacji i działalności człowieka. Trawa morska pełni kluczową rolę podobną do raf koralowych – stanowi siedlisko dla wielu gatunków ryb i bezkręgowców, stabilizuje dno morskie i pochłania dwutlenek węgla, wspierając walkę ze zmianami klimatycznymi. Takie działania pokazują, że choć globalne procesy ocieplenia są nieuniknione, lokalne inicjatywy mogą realnie zwiększyć odporność ekosystemów i pomóc im przystosować się do nowych warunków środowiskowych.

Jak nie pogłębiać problemu?

Nie jesteśmy całkiem obojętni również w przypadku wsparcia raf koralowych w tym kryzysowym momencie. Chociaż ich ochroną i leczeniem zajmują się naukowcy i eksperci, to co możemy zrobić wybierając się na tropikalne wakacje, podczas których planujemy np. nurkowanie albo snorkling z widokiem na rafy, to przede wszystkim – nie szkodzić:

• nie dotykaj koralowców. Nawet lekkie muśnięcie może uszkodzić jego delikatną strukturę,
• wybieraj kremy z filtrem przyjazne organizmom morskim. Unikaj kosmetyków zawierających oksybenzon, oktokrylen i inne substancje toksyczne,
• ogranicz śmieci i plastik. Każdy wyrzucony odpad może trafić do oceanu.
• nie kupuj pamiątek z muszli, koralowców ani zwierząt morskich.

Warto jednak podkreślić, że kluczowe w tym aspekcie są działania globalne, takie jak ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez transformację energetyczną. 

Adaptacja raf do zmian klimatycznych

Jednocześnie część ekspertów kwestionuje pesymistyczne prognozy dotyczące raf koralowych, wskazując na dowody, że niektóre z nich mogą wykazywać większą odporność na wzrost temperatur, niż wcześniej przypuszczano. Profesor Peter Mumby z Uniwersytetu  Queensland przyznaje, że rafy koralowe już zanikają, jednak istnieją dowody na to, że niektóre z nich mogą przystosować się do rosnących temperatur. Współautor badania twierdzi, że dzięki odporności demograficznej część populacji koralowców może przetrwać w cieplejszym oceanie, chociaż nie bez dużych strat. Mumby podkreśla jednak, że sama możliwość adaptacji nie oznacza jej gwarancji i że nadal konieczne są zdecydowane działania klimatyczne oraz poprawa lokalnego zarządzania gospodarką wodną. 

Rosną również obawy, że taka interpretacja dotycząca katastrofy raf koralowych może doprowadzić do rezygnacji społecznej i zaprzestaniu działań ochronnych. Dlatego naukowcy apelują do liderów i decydentów, szczególnie w kontekście nadchodzącego szczytu COP30, o natychmiastowe działania, podkreślając, że obecne cele klimatyczne określone w Porozumieniu paryskim są niewystarczające.

Zobacz też: Zęby rekinów kruszą się przez zmiany klimatu. Oceany stają się coraz bardziej kwaśne

Źródła: Science Daily, Global Tipping Points, The Guardian, WWF, National Geographic

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.