Warszawa testuje innowacyjny system odzyskiwania ciepła z metra, który ma zasilić miejską sieć ciepłowniczą, ograniczając przy tym zużycie tradycyjnych źródeł energii. Projekt realizowany na stacji Bemowo ma pokazać, jak nowoczesne technologie mogą wspierać ekologiczne ciepłownictwo. Podczas gdy stolica sięga po technologie przyszłości, wielu beneficjentów programu Czyste Powietrze wciąż czeka na wypłatę dotacji wspierających podobne inwestycje w domach prywatnych.

Pompa ciepła z metra warszawskiego

Warszawa dołącza do europejskich miast, które testują pilotażową instalację do odzyskiwania ciepła z metra, wykorzystując je do zasilania miejskiej sieci ciepłowniczej. Jak wyjaśnia dr inż. Piotr Ziętek z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej, proces ten polega przede wszystkim na wykorzystaniu powietrza wentylacyjnego z tuneli i stacji metra do zasilania pomp ciepła typu powietrze-woda. Urządzenia te, dzięki obiegowi termodynamicznemu, są w stanie podnieść temperaturę pozyskanego ciepła do poziomu odpowiedniego dla instalacji odbiorczej. Ekspert podkreśla, że odzyskiwanie ciepła może znacząco poprawić efektywność energetyczną infrastruktury technicznej, co wpisuje się w poszukiwanie nowoczesnych rozwiązań zwiększających wydajność systemów grzewczych.

Wadliwe pompy ciepła z Chin w polskich domach. 94% modeli nie spełnia wymagań

Metro zasili miejską sieć ciepłowniczą

Odzysk ciepła z podziemnej infrastruktury metra w Warszawie jest obecnie rozważany na dwóch liniach – działającej M2 oraz projektowanej M3. Na stacji Bemowo planowana jest instalacja pilotażowa, a w przypadku M3 trwają prace projektowe i uzgodnienia techniczne dotyczące przyszłej lokalizacji systemu. Jak podkreśla dr inż. Piotr Ziętek, budowa instalacji do wykorzystania ciepła z powietrza wentylacyjnego metra w celu ogrzewania pobliskich budynków jest skomplikowanym zadaniem inżynierskim, w którym stosuje się m.in. pompy ciepła dużej mocy z ekologicznymi czynnikami roboczymi. 

Powietrze w metrze charakteryzuje się stosunkowo stabilną temperaturą – zimą rzadko spada poniżej 10°C, a latem może przekraczać 25°C – co czyni je atrakcyjnym źródłem ciepła dla pomp, zwiększając ich wydajność i efektywność. System będzie wykorzystywał ciepło generowane zarówno przez pracujące urządzenia i systemy wentylacyjne, jak i przez pasażerów oraz pociągi, kierując je do miejskiej sieci ciepłowniczej, co może ograniczyć emisje i zmniejszyć zużycie paliw kopalnych.

Po instalacji systemu na stacji Bemowo Urząd Miasta Warszawa planuje wytypowanie kolejnych lokalizacji pod instalacje odzysku ciepła, przy czym decyzje będą zależały od warunków technicznych, takich jak dostępna przestrzeń montażowa, kierunek przepływu powietrza i bliskość odbiorców ciepła. Projekt, nagrodzony w Konkursie Innowacyjności Veolii Energii Warszawa w 2021 roku, został włączony do miejskiego programu odzysku ciepła, mającego poprawić efektywność energetyczną Warszawy.

Podobne projekty z Europy

Podobne systemy odzyskiwania ciepła z infrastruktury metra są już badane i wdrażane w niektórych miastach w Europie. W szkockim Glasgow Subway przeprowadzono testy, które wykazały, że w tunelach średnia temperatura powietrza w zimie wynosi około 15°C, a roczna zmienność temperatur jest niewielka, co stwarza korzystne warunki dla pomp ciepła typu powietrze‑woda. Natomiast w Szwajcarii, w projekcie Lausanne Metro opracowano koncepcję instalacji rur wymienników ciepła w ścianach tuneli, które połączone z pompami ciepła mogłyby dostarczać energię cieplną do około 1500 mieszkań. W fazie pilotażu znajduje się także włoski projekt ENERTUM, który ma szansę na efektywne wdrożenie w metrze w Turynie. Konstrukcja tunelu pełni rolę wymiennika ciepła dla pomp umożliwiając odzysk energii z całej infrastruktury.

Pompy ciepła przyszłością ciepłownictwa?

Pompy ciepła to technologia, która rozwija się w infrastrukturze miejskiej, ale jeszcze większą popularność zyskuje jako bezemisyjne źródło ciepła w naszych domach. Urządzenia te pozwalają efektywnie wykorzystywać energię z otoczenia – powietrza, gruntu czy wody – do ogrzewania budynków, bez negatywnych skutków dla środowiska. Dzięki temu stanowią jedno z najczystszych i najbardziej energooszczędnych źródeł ciepła, a ich masowe wdrożenie w miastach może przyczynić się do systemowej poprawy jakości powietrza. Ich zastosowanie ogranicza emisję dwutlenku węgla oraz innych zanieczyszczeń, które powstają przy spalaniu paliw kopalnych. 

Brak wsparcia dla polskiego ciepłownictwa

W Polsce osoby inwestujące w pompę ciepła mogą skorzystać z rządowego wsparcia Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w ramach programu “Czyste Powietrze” – w teorii, ponieważ w praktyce wielu beneficjentów od miesięcy nie otrzymuje obiecanych wypłat, a w całym kraju narastają protesty poszkodowanych. Od naboru rozpoczętego 31 marca 2025 roku wypłacono mniej, niż 4% finansowanej kwoty, co świadczy o zamrożeniu całego systemu na etapie administracyjnym. 23 października w Kielcach pod budynkiem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) odbył się protest, w którym wzięli udział beneficjenci i niezrzeszeni wykonawcy programu “Czyste Powietrze”. Zgromadzeni domagali się wypłacenia beneficjentom zaległych dotacji. Kolejna pokojowa demonstracja ma odbyć się już w ten czwartek – 30 października w Rzeszowie.

Ta sytuacja pokazuje, że chociaż niskoemisyjne technologie są już do naszej dyspozycji – system wsparcia za nimi nie nadąża. Paradoksalnie to samorządowe projekty, takie jak warszawski system odzysku ciepła z metra, mogą szybciej pokazać, jak skutecznie wdrażać nowoczesne technologie energetyczne.

Zobacz też: Strażnik z WFOŚiGW i bunt wykonawców. W Kielcach znów protestują beneficjenci i niezrzeszeni wykonawcy Czystego Powietrza

Źródła: Nauka w Polsce, PAP, NFOŚiGW, Glasgow Caledonian University, EPFL, Politecnico di Torino

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.