Wojna w Ukrainie powoduje nie tylko dramatyczne skutki humanitarne, lecz także poważne szkody środowiskowe – od skażonych gleb i wód, po pożary lasów i wzrost emisji CO₂. Na forum międzynarodowym, podczas konferencji COP30 Ukraina domaga się odszkodowania od Rosji w wysokości miliardów dolarów za długofalowe skutki działań wojennych dla klimatu i środowiska.

44 mld dolarów za szkody środowiskowe

Odkąd rozpoczęła się pełnoskalowa inwazja Rosji w lutym 2022 roku, Ukraina doświadcza nie tylko dramatycznych strat ludzkich i infrastrukturalnych, ale również ogromnych szkód środowiskowych. Intensywne działania wojenne przyczyniły się do zwiększenia emisji gazów cieplarnianych – m.in. poprzez spalanie paliw kopalnych, działalność przemysłową w sektorze zbrojeniowym oraz pożary lasów i zniszczenie terenów zielonych.

W odpowiedzi na skalę zniszczeń środowiskowych Ukraina zamierza przedstawić tę kwestię podczas szczytu klimatycznego COP30. Kraj ma zamiar domagać się od Rosji niemal 44 mld dolarów rekompensaty za szkody klimatyczne wynikające z działań wojennych, argumentując, że agresja nie tylko niszczy krajobraz i życie ludzi, ale ma również wpływ na globalne emisje CO₂.

Rosyjski gaz zniknie z Europy do 2028 roku. Polska liderem transformacji dzięki LNG i Baltic Pipe

Rosja zapłaci reparacje?

Wniosek Ukrainy ma zostać rozpatrzony w oparciu o nowy mechanizm rekompensat, utworzony przez Radę Europy, który pozwala obywatelom, firmom i państwom poszkodowanym w wyniku działań wojennych, domagać się reparacji. Do tej pory wpłynęło już około 70 tys. wniosków od Ukraińców, dotyczących strat materialnych i środowiskowych. W przypadku roszczeń klimatycznych Ukraina opiera się na opiniach specjalistów, którzy wyliczyli zarówno dodatkowe emisje, jak i ich tzw. koszt społeczny – wartość szkód, jakie ponosi społeczeństwo w wyniku emisji CO₂. 

Choć w teorii miliardy zamrożonych aktywów rosyjskich mogłyby pokryć roszczenie, w praktyce realizacja takiego odszkodowania wymaga zgody wielu państw i instytucji międzynarodowych, a także przełamania licznych przeszkód prawnych i politycznych. Eksperci podkreślają, że droga do uzyskania 44 miliardów dolarów będzie długa i skomplikowana.

Zniszczenia wojenne w Ukrainie

Mimo że emisje gazów cieplarnianych w Ukrainie spadły na skutek zniszczeń przemysłowych, nowe źródła CO₂ i innych gazów cieplarnianych związane z działaniami wojennymi oraz pożarami lasów spowodowały dodatkowe miliony ton emisji. Infrastruktura energetyczna, przemysłowa i rolnicza została poważnie zniszczona, a gleby, wody i powietrze skażone metalami ciężkimi oraz chemikaliami. Sektor rolny – kluczowy dla gospodarki i eksportu – zmaga się z erozją, spadkiem plonów i zagrożeniem minowym, podczas gdy lasy, zajmujące ok. 20% terytorium kraju, tracą co roku setki tysięcy hektarów wskutek pożarów i działań militarnych.

Skutki wojny mają też wymiar zdrowotny: zanieczyszczone powietrze zwiększa ryzyko chorób i przedwczesnych zgonów, a brak możliwości monitorowania wielu terenów utrudnia ocenę pełnej skali katastrofy. W praktyce konflikt tworzy nową, szeroko zakrojoną falę zagrożeń środowiskowych, które mogą oddziaływać na Ukrainę i region przez dekady.

Konsekwencje globalnych konfliktów

Inwazja Rosji na Ukrainę nie jest jednak jedynym globalnym konfliktem, który przynosi ogromne straty środowiskowe, odczuwalne na całym świecie. Z badania opublikowanego przez The Guardian wynika, że całkowite emisje gazów cieplarnianych związanych z konfliktem w Strefie Gazy mogą przekroczyć 31 mln ton ekwiwalentu CO₂ – więcej niż roczna emisja niektórych państw, takich jak Kostaryka czy Estonia. Większość emisji jest związana z używania ciężkiego sprzętu, broni, czołgów i innego sprzętu wojskowego, a także – jego produkcji. 

Mimo tak poważnych skutków dla środowiska, żadne państwo nie jest zobowiązane do raportowania emisji wynikających z działań wojskowych do ONZ, co pozostawia problem niedoszacowanym i niewidocznym w oficjalnych statystykach klimatycznych. Wyłączono je już podczas negocjacji Protokołu z Kioto, co utrudnia pełną ocenę wpływu konfliktów na klimat. Eksperci podkreślają, że ocena skutków wojen powinna uwzględniać nie tylko krótkoterminowe zniszczenia, ale też konsekwencje odbudowy i usuwania gruzu, które generują dodatkowe emisje, podkreślając tym samym znaczenie rozliczania państw z odpowiedzialności za ekologiczną cenę konfliktów.

Zobacz też: Fotowoltaika w Ukrainie. OZE buduje odporność energetyczną w czasie wojny

Źródła: Reuters, PAP, Euractiv, OSW, The Guardian, ONZ

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.