Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) opublikowało nowy projekt ustawy o utrzymywaniu czystości w gminach, która m.in. ma wspierać samorządy w adaptacji do systemu kaucyjnego. Nowe przepisy wprowadzają większą elastyczność opłat, poszerzają katalog ulg i wzmacniają narzędzia kontrolne gmin. Sondaż dotyczący systemu kaucyjnego wykazał, że Polacy domagają się większej wygody i dostępności punktów. Resort poinformował, że środki z niezwróconych kaucji trafią do operatorów systemu kaucyjnego i zostaną przeznaczone na rozwój jego infrastruktury.

Projekt ustawy dla gmin

Ministerstwo Klimatu i Środowiska przedstawia nowy projekt ustawy o utrzymaniu czystości w gminach, który będzie miał za zadanie wspierać mieszkańców w prawidłowej segregacji odpadów i jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez jednostki samorządu terytorialnego. Jego najważniejsze elementy to uelastycznienie systemu naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uszczelnienie systemu naliczania opłat oraz poprawa selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Projekt został opublikowany w Rządowym Centrum Legislacji 30 października 2025 roku i jest elementem realizacji unijnych celów dotyczących recyklingu oraz krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2028.

System kaucyjny ruszył. Gminy alarmują: bez wsparcia wzrosną opłaty za odpady

Wsparcie dla gmin w gospodarowaniu odpadami

Projekt ustawy ma rozwiązać problemy, które od dawna zgłaszały samorządy – brak skutecznych narzędzi egzekwowania segregacji odpadów i ograniczony katalog ulg. Zmiany, które zaproponowało MKiŚ, są odpowiedzią na apele mieszkańców, samorządów oraz pozostałych interesariuszy:

• możliwość różnicowania opłat na podstawie masy odpadów i jakości ich segregacji, by zachęcić mieszkańców do dokładniejszego gospodarowania odpadami,
• rozszerzenie możliwości obniżenia opłat w przypadku kompostowania bioodpadów o kolejne typy nieruchomości,
• poszerzenie katalogu fakultatywnych zwolnień z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz umożliwienie gminom prowadzenie czynności sprawdzających w celu weryfikacji poprawności złożonych deklaracji,
• zwiększenie dostępności PSZOK-ów (punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych) oraz innych form zbierania odpadów w odniesieniu do liczby mieszkańców gminy i odległości.

Warto dodać, że równolegle funkcjonuje już – choć w początkowej fazie – system kaucyjny, który również oddziałuje na zadania i koszty ponoszone przez gminy. Chociaż samorządy nie mają bezpośredniego wpływu na jego kształt i sposób działania, są zobowiązane do zapewnienia na swoim terenie punktów przyjmowania opakowań objętych kaucją oraz do monitorowania efektów jego wdrażania. 

W praktyce system ten może prowadzić do utraty części wartościowych surowców wtórnych z gminnych strumieni odpadów, co wpłynie na rentowność selektywnej zbiórki oraz może zwiększyć koszty przetwarzania. Dlatego proponowane przez MKiŚ zmiany, szczególnie możliwość różnicowania opłat oraz rozszerzenie ulg, mogą stanowić dla gmin istotne narzędzie kompensujące skutki finansowe i organizacyjne związane z wdrażaniem systemu kaucyjnego.

Co dalej z żółtymi workami?

Wraz z uruchomieniem systemu kaucyjnego zmienił się sposób postępowania z plastikowymi butelkami i puszkami po napojach – dotychczas wrzucanymi do żółtych worków lub pojemników. Od 1 października butelki PET do 3 litrów oraz puszki aluminiowe do 1 litra nie są już traktowane jako odpady komunalne i powinny trafiać do zwrotu w punktach odbioru lub automatach zlokalizowanych przy sklepach, by konsument miał możliwość odzyskania kaucji. Wyrzucenie takich opakowań do żółtego pojemnika powoduje utratę prawa do zwrotu kaucji i może zostać potraktowane jako nieprawidłowa segregacja odpadów, co w niektórych gminach wiąże się z podwyższoną stawką opłaty za gospodarowanie odpadami. 

Dla gmin oznacza to konieczność przystosowania systemu selektywnej zbiórki do nowej rzeczywistości. W praktyce żółte worki pozostaną, ale będą przeznaczone wyłącznie dla plastików i metali nieobjętych systemem kaucyjnym, podczas gdy opakowania kaucyjne są elementem odrębnego obiegu, kontrolowanego przez operatorów systemu.

Polacy chcą większej dostępności punktów

Według nowego raportu “Nowe nawyki, nowe wyzwania. Jak Polacy postrzegają system kaucyjny?”, opracowanego przez Biostat na zlecenie agencji 2PR wynika, że dla 71,5% respondentów kluczowa w systemie kaucyjnym będzie wygoda. Im większa będzie dostępność automatów i punktów zbiórki, tym ankietowani chętniej będą oddawali opakowania. Ponad trzy czwarte badanych wykazało, że chętnie skorzystałoby z takich automatów także w miejscach innych, niż sklepy – np. w pobliżu szkół czy przystanków komunikacyjnych. Oznacza to, że rozszerzenie infrastruktury systemu oraz ułatwienie dostępności może zwiększyć zainteresowanie zwrotami kaucji i sprawić, że system stanie się powszechny i przyniesie oczekiwane efekty. 

Po miesiącu funkcjonowania systemu kaucyjnego MKiŚ poinformował, że środki z niezwróconych kaucji trafią z powrotem do operatorów i zostaną zainwestowane w rozwój systemu kaucyjnego, takie jak działania edukacyjne oraz rozwój punktów zbiórki oraz automatów zwrotnych. Dzięki temu istnieje realna szansa, że dostępność – jedna z kluczowych barier wskazywanych przez mieszkańców – zostanie poprawiona. 

Proponowane przez MKiŚ zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości w gminach mogą odegrać istotną rolę w adaptacji obywateli oraz samorządów do systemu kaucyjnego, dzięki zwiększeniu elastyczności stawek, rozszerzeniu katalogu ulg oraz wzmocnieniu narzędzi kontroli dla gmin.

Zobacz też: Zaledwie 12% Polaków skorzystało z systemu kaucyjnego. Eksperci ostrzegają przed wzrostem emisji CO₂

Źródła: PAP, Portal Samorządowy, MKiŚ

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.