Związkowcy i górnicy Jastrzębskiej Spółki Węglowej wyszli na ulicę, domagając się objęcia JSW przepisami nowelizowanej ustawy górniczej. System wsparcia ma zapewnić górnikom urlopy i odprawy w ramach dekarbonizacji polskiej energetyki. Rząd przypomina jednak, że w latach 2021-2023 pensje pracowników JSW wzrosły o 60%.

Polskie górnictwo w odwrocie

Wraz ze stopniową dekarbonizacją systemu energetycznego i odchodzeniem od paliw kopalnych coraz bardziej realne staje się wygaszanie polskiego sektora węglowego. Wraz z zamykaniem kopalń i zakładów górnicy stracą stanowiska pracy, a wsparciem dla nich ma być nowelizacja ustawy górniczej, która wprowadza urlopy oraz odprawy dla pracowników. Ma ona wejść w życie od 1 stycznia 2026 roku i stanowi realizację postanowień Umowy Społecznej z 2021 roku.

Polska Grupa Górnicza (PGG) podsumowała tydzień działania Punktów Konsultacyjnych, w których można było uzyskać informację o osłonach przewidzianych przez ustawę górniczą, która niebawem ma trafić na obrady rządu. Według danych PGG z konsultacji skorzystało ponad trzy tysiące pracowników, a najczęściej zadawane pytania dotyczyły wysokości wypłacanego urlopu, jednorazowych odpraw pieniężnych oraz kwestia podjęcia pracy podczas trwania urlopu. Oznacza to, że polscy górnicy są żywo zainteresowani procesem wygaszania sektora oraz chętni do skorzystania z rządowego systemu wsparcia.

Nowelizacja ustawy górniczej. Większe odprawy, urlopy i nowe zasady likwidacji kopalń

Ustawa nie obejmuje JSW

Nowelizacja ustawy górniczej nie obejmuje jednak Jastrzębskiej Spółki Węglowej, ponieważ tyczy się jedynie kopalń wydobywających węgiel energetyczny, a nie węgiel koksowy, w który specjalizuje się JSW. Węgiel koksowy uznawany jest przez Unię Europejską za surowiec strategiczny – niezbędny do produkcji stali i funkcjonowania przemysłu ciężkiego, dlatego jego wydobycie ma być kontynuowane dłużej niż w przypadku węgla spalanego.

W praktyce oznacza to jednak, że pracownicy JSW są pozbawieni systemów osłonowych, takich jak urlopy górnicze czy odprawy, które przysługują górnikom z kopalń energetycznych. Zdaniem związkowców to rażąca niesprawiedliwość – domagają się, by rząd rozszerzył przepisy również na spółki koksowe, argumentując, że bez takiego wsparcia restrukturyzacja JSW doprowadzi do chaosu i masowych zwolnień.

JSW na granicy upadku

JSW od miesięcy zmaga się z gwałtownym spadkiem przychodów, rosnącymi kosztami wydobycia i malejącym popytem na surowiec, co doprowadziło do drastycznego uszczuplenia jej zasobów finansowych – z 6 miliardów zł pozostało około 200 milionów. Mimo pozornej stabilności sytuacja w JSW staje się coraz bardziej napięta. Związki zawodowe ostrzegają, że bez realnego planu naprawczego i wsparcia ze strony państwa spółka może nie przetrwać najbliższych miesięcy, a jej upadłość pociągnęłaby za sobą tysiące miejsc pracy. 

Zarząd spółki rozpoczął rozmowy ze związkami zawodowymi na temat restrukturyzacji zatrudnienia i możliwych cięć wynagrodzeń. Choć ustalenia mają na razie charakter roboczy, zarząd spółki nie ukrywa, że konieczne będą oszczędności, by utrzymać firmę na powierzchni. Związkowcy sprzeciwiają się jednak pomysłowi obniżania pensji, twierdząc, że to nie pracownicy są winni złej sytuacji finansowej spółki, lecz błędne decyzje zarządu. W odróżnieniu od PGG, która stawia na dobrowolne odejścia i pakiety osłonowe, JSW próbuje ratować budżet kosztem wynagrodzeń górników.

Protesty pracowników spółki

Tysiące górników z Jastrzębskiej Spółki Węglowej wyszło na ulice w ramach protestu organizowanego przez związek zawodowy Sierpień 80, wspieranego przez inne centrale pracownicze oraz lokalnych rolników. Manifestacja, przebiegająca pod hasłem „Ratujmy JSW. Ratujmy nasze miasto”, rozpoczęła się blokadą głównych rond i ulic, paraliżując ruch w całym mieście. Górnicy domagali się konkretnych działań rządu i zarządu spółki w obliczu dramatycznej sytuacji finansowej firmy, która w pierwszej połowie 2025 roku zanotowała 2 miliardy zł straty netto, a jej przychody spadły o kolejne 1,4 miliarda zł.

Premier Donald Tusk zapewnił, że rząd przygotowuje plan ratunkowy, który ma obejmować restrukturyzację i dobrowolne odejścia z pracy, by ocalić część spółki. Związkowcy obawiają się jednak, że pod hasłem restrukturyzacji kryją się cięcia płac oraz masowe zwolnienia. Ich zdaniem, brak włączenia JSW do nowelizowanej ustawy górniczej, przewidującej osłony dla pracowników odchodzących z branży, doprowadzi do kryzysu nie tylko dla kopalń, ale i dla całego regionu, którego gospodarka opiera się na działalności spółki. Związkowcy podkreślają, że walczą nie tylko o miejsca pracy, lecz o przyszłość miasta i tysięcy rodzin żyjących z JSW. Wskazują, że jeśli spółka upadnie, Jastrzębie-Zdrój może stać się symbolem nieudanej transformacji energetycznej w Polsce.

Wsparcie dla spółki – nie bez wyrzeczeń

Rząd coraz poważniej rozważa objęcie Jastrzębskiej Spółki Węglowej nowelizacją ustawy górniczej. Jak poinformował wiceminister aktywów państwowych Robert Kropiwnicki, decyzja w tej sprawie ma zapaść do końca października, a celem jest uchwalenie ustawy jeszcze w tym roku. Włączenie JSW do systemu dopłat do odpraw górniczych mogłoby złagodzić skutki nadchodzącej restrukturyzacji i uchronić tysiące pracowników przed utratą dochodów. Rząd analizuje również możliwość zwrotu 1,6 miliarda złotych składki solidarnościowej, którą spółka wcześniej odprowadziła, a która – zdaniem wiceministra – nie powinna była być w ogóle wypłacona.

Jednocześnie wiceminister przyznał, że plan naprawczy JSW nie obędzie się bez wyrzeczeń – zarząd spółki ma rozważać cięcia płac o co najmniej 15% oraz ograniczenie zatrudnienia. Wiceszef MAP przypomniał, że w latach 2021-2023 wynagrodzenia w JSW wzrosły o ponad 60%, co w jego ocenie stanowi poważne obciążenie finansowe. Zarząd spółki zapowiada opracowanie kompleksowego planu restrukturyzacyjnego do końca października, obejmującego stabilizację płynności, model finansowy i mapę dalszych działań. Kolejnym krokiem ma być porozumienie ze stroną społeczną do końca stycznia 2026 roku, obejmujące m.in. dostosowanie kosztów pracy oraz potencjalne formy wsparcia ze strony Skarbu Państwa.

Transformacja energetyczna a dobro pracowników

Zarówno rząd, spółki górnicze, jak i pracownicy stoją przed szeregiem dylematów w dobie dekarbonizacji sektora energetycznego. Z jednej strony wygaszanie kopalni węglowych i stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych jest kluczowym kierunkiem realizacji celów klimatycznych, a z drugiej strony – mowa o pozbawieniu dochody tysięcy pracowników spółek. 

Włączenie JSW do nowelizacji ustawy górniczej byłoby zatem nie tylko wsparciem finansowym, lecz także gestem politycznym, pokazującym, że państwo nie zamierza pozostawić największego producenta węgla koksowego w Europie bez tarczy ochronnej.

Zobacz też: Gaz przestanie się opłacać już w 2027 roku. ETS2 podniesie rachunki za ogrzewanie w całej Polsce

Źródła: wnp.pl, PAP, Urząd Miasta Jastrzębie Zdrój, gov.pl, Radio Katowice

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.