Gminy w całej Polsce stoją dziś przed poważnym wyzwaniem redukcji emisji, a znaczną część ich bilansu stanowią szkoły i inne placówki publiczne. Choć modernizacja energetyczna tych obiektów rzadko trafia na pierwsze strony gazet, to właśnie one mogą odegrać kluczową rolę w lokalnej transformacji energetycznej. W dobie kryzysu klimatycznego i ograniczonych środków publicznych rośnie znaczenie narzędzi takich jak offset lokalny – mechanizmów wspierających instytucje społeczne i przyczyniających się do realnego obniżenia emisji. Przykład szkoły w Zawadzie pokazuje, że nawet niewielkie placówki mogą być ważnym elementem tej zmiany.

Mała szkoła, wielka zmiana

Szkoła Podstawowa im. Wojska Polskiego w Zawadzie, miejscowości w powiecie olkuskim, przez lata mierzyła się z problemem niedoborów budżetowych i brakiem środków na modernizację. W 2022 roku stanowisko dyrektorki objęła Anna Kaziród, a za cel postawiła sobie poprawę warunków funkcjonowania szkoły oraz dążenie do uniezależnienia energetycznego. Podjęła kontakt z firmą Columbus Energy, która zajmuje się odnawialnymi źródłami energii, a Dawid Zieliński, Prezes Columbusa, zainteresował tematem krakowską organizację ekologiczną – Carbon Footprint Foundation.

Edukacja dla klimatu zaczyna się w szkole. Dzieci pokazują, jak mówić o OZE z pasją

Odpowiedź – offset lokalny

Offset lokalny, czyli lokalna kompensacja emisji CO₂, to mechanizm polegający na rekompensowaniu emisji gazów cieplarnianych, których nie da się wyeliminować bezpośrednio, poprzez wspieranie działań redukujących emisje w tym samym regionie, mieście lub społeczności, gdzie one powstały.

Właśnie z takiego rozwiązania skorzystali organizatorzy rajdu rowerowego dla klimatu – Climate Classic, którzy zdecydowali się zneutralizować ślad węglowy wydarzenia, przekazując środki finansowe na działania lokalne. Partnerem offsetu została Carbon Footprint Foundation, a uzyskane fundusze w wysokości 22 000 zł trafiły do Szkoły Podstawowej w Zawadzie.

Dzięki temu wsparciu, szkole udało się m.in.:

• Zrezygnowano z jednorazowych opakowań na posiłki z plastiku i styropianu.
• Wymieniono energochłonne bojlery na nowoczesne podgrzewacze przepływowe.
• Zamontowano baterie z fotokomórką, zastępując nieszczelne krany.
• Wymieniono część starej instalacji elektrycznej.

Efekty tych działań są wymierne: szkoła w Zawadzie wyeliminowała ponad 660 kg plastiku, zmniejszyła zużycie wody o kilkanaście metrów sześciennych i zredukowała emisję CO₂ o nawet 2,3 tony rocznie.

Zaangażowanie, które inspiruje

Oprócz środków z offsetu lokalnego, szkoła aktywnie zabiegała o dodatkowe źródła finansowania, podejmując różnorodne inicjatywy. Dzięki temu udało się pozyskać: 

• łącznie 57 tys. z budżet usołeckiego  w latach 2023-2024 
• łącznie 75 tys. z budżetu obywatelskiego w latach 2023-2024 
• wsparcie rzeczowe od lokalnych sponsorów (np. talerze wielorazowe od restauracji wymieniającej zastawę)

Pozyskane środki z budżetu sołeckiego i obywatelskiego zostały przeznaczone zarówno na działania modernizacyjne, jak i proekologiczne. Umożliwiły m.in. wykonanie części modernizacji szkolnej instalacji elektrycznej, remont pomieszczeń socjalnych oraz organizację wydarzeń takich jak kiermasze w duchu zero waste. Dzięki nim zrealizowano także akcję „Zasadź ze mną drzewo, Dziadku” oraz bliźniaczą inicjatywę „Zasiej ze mną łąkę kwietną, Babciu”, która pozwoliła odbudować 15 m² trawnika.

W ramach kontynuacji inicjatyw związanych z Offsetem Lokalnym szkoła zorganizowała akcję  “Maj na rowerach”, podczas której uczniowie analizowali emisje związane z dojazdem do szkoły. Szkoła aktywnie promuje ideę bezemisyjnego transportu. Uczy też uczniów, jak ich codzienne wybory wpływają na środowisko. Ta inicjatywa z kolei zainspirowała Radę Rodziców do sfinansowania montażu stojaków rowerowych.

Współpraca merytoryczna z Fundacją oraz zaangażowanie nauczycieli, rodziców i lokalnej społeczności pokazują, że transformacja zaczyna się od woli, wizji i relacji – nie od milionowych budżetów.

Rodzice z dużym zaangażowaniem włączyli się we wszystkie prace, o które prosiłam: począwszy od pomocy przy sianiu łąki kwietnej, przez aktywny udział w zbiórkach elektrośmieci i wyprzedażach garażowych, aż po zupełnie niesamowitą inicjatywę, jaka była propozycja (i realizacja) zakupu i montażu wygodnych stojaków na rowery. – pisze dr. Anna Kaziród.

Dzięki determinacji dyrekcji i aktywności całej szkolnej społeczności placówka została wyróżniona w konkursie ekologicznym Carbon Footprint Challenge Awards w kategorii „Promotor Nauki i Wiedzy”. Statuetkę wręczono podczas szczytu klimatycznego Carbon Footprint Summit, który odbył się 7 października 2024 roku w Centrum Kongresowym ICE w Krakowie.

Edukacja z energią

Szkoła w Zawadzie nie ogranicza się do inwestycji w infrastrukturę – aktywnie kształtuje proekologiczne postawy wśród uczniów. Sukcesem zakończył się jej udział w ogólnopolskim projekcie edukacyjnym „Mistrzowie Energii”, realizowanym pod patronatem medialnym portalu światOZE.pl. Inicjatywa ta realnie wspiera edukację ekologiczną, wprowadzając więcej zaangażowania poprzez zadania rozwijające wrażliwość środowiskową i promujące wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych.

W przedsięwzięciu uczestniczyło kilkanaście szkół z różnych regionów Polski, a uczniowie realizowali zadania związane z odnawialnymi źródłami energii i efektywnością energetyczną. Szkoła w Zawadzie otrzymała wyróżnienie oraz nagrodę finansową, a dodatkowo weźmie udział w kolejnym etapie projektu „Mistrzowie Energii”, prowadzonym przez edukatorów Fundacji Carbon Footprint.

Zielona przyszłość 

Przykład Szkoły Podstawowej w Zawadzie pokazuje, że cicha transformacja może być równie efektywna, a nawet bardziej wymowna niż spektakularne projekty medialne. Małe szkoły, często pomijane w planach inwestycyjnych, generują wysokie emisje nie tyle same przez siebie, ile wskutek długoletniego braku modernizacji. To właśnie te placówki mogą stać się inspiracją do zmian – zarówno edukacyjnych, jak i infrastrukturalnych.

Zaangażowanie, wizja, ambitna strategia oraz wielopoziomowe relacje i współpraca międzysektorowa odgrywają kluczową rolę, gdyż to dzięki nim prawdziwa zielona zmiana jest możliwa. Mechanizm offsetu lokalnego może stanowić skuteczne narzędzie wspierające ten proces. Historia Zawady pokazuje, że lokalna współpraca szkół, mieszkańców i firm może przynieść wymierne korzyści środowiskowe. To dobry przykład, jak cicha transformacja staje się faktem – tam, gdzie zaczyna się od ludzi.

Zobacz też: Oszczędności dzięki OZE i zaangażowaniu mieszkańców. Przykład szkoły w Świebodzinie

Źródło: CFF

Fot: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.