Na Ziemi żyje ponad milion zwierząt różnych gatunków. Wśród nich gatunki zagrożone czy niespotykane, żyjące na dzikich obszarach. Światowy Dzień Zwierząt, który przypada na 4 października to doskonała okazja do podkreślenia kluczowej roli zwierząt w ekosystemach Ziemi i potrzeby ich wzmożonej ochrony. 

Ile jest gatunków zwierząt na Ziemi?

Wśród gatunków współczesnych organizmów znanych nauce największą grupę stanowią właśnie zwierzęta. Wyszczególnia się ponad 1,03 mln gatunków. Ok. 750 tys. z nich to owady. To właśnie bezkręgowce stanowią najliczniejszą grupę zwierząt na Ziemi. Drugą grupą w świecie zwierząt są kręgowce, czyli  ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki – w tym człowiek. Jednak obecnie kategoria “zwierzę” opisuje wszystkie żywe stworzenia, ale z wyłączeniem ludzi.

Liczba poznanych i opisanych przez człowieka gatunków zwierząt, jest jednak znacznie wyższa. Niestety równolegle do nieodkrytych gatunków zauważamy coraz większą ilość wymierających lub zagrożonych wyginięciem organizmów. Powoduje to zubożenie bioróżnorodności, kluczowej dla równowagi w przyrodzie.

Gatunki, które wyginęły w 2020 roku

Dlaczego gatunki wymierają?

Przyczyn tego destrukcyjnego nie tylko dla samych zwierząt zjawiska jest kilka. Wymieranie gatunków bezpośrednio zaburza funkcjonowanie ekosytemów na Ziemi, dlatego skutki tego odczuwają także ludzie. Szczególnym problemem jest nadmierna ekspansja dzikich terenów, masowe wycinki lasów, intensywny rozwój przemysłu dyktowany globalizacją, intensywna urbanizacja, niszczenie siedlisk, kłusownictwo oraz zmiany klimatu wywołane powyższymi czynnikami i brakiem równowagi w przyrodzie. Na wyginięcie szczególnie narażone są gatunki endemiczne. 

Zobacz też, które gatunki odkryto w zeszłym roku.

Polskie wymieranie

Polska czerwona księga zwierząt rejestruje zagrożone wyginięciem gatunki zwierząt w kraju. Stworzono ją na wzór międzynarodowej Czerwonej księgi gatunków zagrożonych. W naszym kraju wyginęły dwa gatunki kręgowców: tur i tarpan (dziko żyjący koń). Gatunki zanikłe w Polsce to m.in. jaszczurka zielona, jesiotr zachodni, karliczka zwyczajna, norka europejska, pustułeczka, sęp płowy, suseł moręgowany i owady: brodawnica, czy mrówkolew drzewny. Skrajnie zagrożona jest np. kozica tatrzańska, kraska, kulon zwyczajny, łosoś, modraszek gniady, niepylak apollo, orlik grubodzioby, rybitwa popielata, sokół wędrowny, świstun zwyczajny, wąż Eskulapa, żołędnica europejska, morświn zwyczajny i inne gatunki.

Usłyszeć ciszę, czyli historia praw zwierząt

Czy prawo chroni zwierzęta?

Ruch Praw Zwierząt miał swój początek w Europie. Inicjatywy na rzecz zwierząt powstawały zazwyczaj tam, gdzie dane mniejszości walczyły o swoje prawa.

Pierwsze oficjalne grupy obrońców zwierząt zaczęły pojawiać się w Wielkiej Brytanii, potem rozprzestrzeniły się w innych europejskich krajach i dotarły do USA. Celem wszystkich grup była poprawa sytuacji zwierząt.

Pierwszy projekt ustawy mającej zapobiegać znęcaniu się nad zwierzętami powstał w Wielkiej Brytanii. Dotyczył wprowadzenia zakazu walk pomiędzy psami a bykami w 1800 roku. XIX wiek przyniósł realne zmiany w ochronie praw zwierząt. Dzisiaj ówczesne ruchy stanowią odniesienie dla aktualnego statusu ochrony zwierząt.

Prawa zwierząt domowych i hodowlanych teraz

Światowa Deklaracja Praw Zwierząt została uchwalona przez UNESCO w 1978 roku w Paryżu. Przeczytamy w niej, że:

Art.1.

Wszystkie zwierzęta rodzą się równe wobec życia i mają te same prawa do istnienia.

Art.2.

a/ Każde zwierzę ma prawo do poszanowania.

b/ Człowiek, jako gatunek zwierzęcy, nie może rościć sobie prawa do tępienia innych zwierząt ani do ich niehumanitarnego wyzyskiwania. Ma natomiast obowiązek wykorzystania całej swej wiedzy dla dobra zwierząt.

c/ Każde zwierzę ma prawo oczekiwać od człowieka poszanowania, opieki i ochrony.

Europejska Konwencja Ochrony Zwierząt Towarzyszących, czyli domowych pochodzi z 1987 roku. Kraje Europy zobowiązały się wówczas do dbania o udomowione zwierzęta:

Rozpoznając moralny obowiązek człowieka do respektowania wszystkich żywych stworzeń i pamiętając, że zwierzęta towarzyszące pozostają w szczególnej więzi z człowiekiem;

Biorąc pod uwagę znaczenia zwierząt towarzyszących i ich wpływ na wartość ludzkiej egzystencji oraz ich istotną rolę w społeczeństwie […]

W 1976 roku sporządzono treść Europejskiej Konwencji o Ochronie Zwierząt Hodowlanych i Gospodarskich. Obie konwencje podpisano w Strasbourgu. W 1992 roku zmieniono treść pierwszej konwencji, mając na uwadze “ochronę zwierząt gospodarskich i hodowlanych szczególnie w warunkach nowoczesnych systemów intensywnego chowu”.

Polepszaniem warunków życia zwierząt zarówno udomowionych, tzw. hodowlanych, jak i dzikich i egzotycznych zajmują się liczne fundacje, stowarzyszenia i organizacje. Niektóre z nich walczą o prawa zwierząt, zwracając uwagę na potrzebę zmiany dotychczasowego nastawienia do nich.

• 

• 

• 

• 

Zwierzęta w powiedzeniach

Polskich przysłów odnoszących się do roli zwierzęcia w życiu człowieka znajdziemy co niemiara. Obecnie jednak zwraca się uwagę na ich charakter – czasem żartobliwy, ale często negatywny i drwiący. Wiele powiedzeń utrwala w ludziach przekonanie, że zwierzęta istnieją po to, aby wyłącznie służyć człowiekowi. “Kto nie ma konia, piechotą chodzi”, “Wysoki jak brzoza, a głupi jak koza”, “Krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje”, “Jak się chce psa uderzyć, kij się znajdzie”, czy “Ryby i dzieci głosu nie mają”. Wszystkie te przysłowia i aforyzmy podkreślają wyższość człowieka nad innymi istotami.

Jednak są też i takie powiedzenie, które odnoszą się do łączności człowieka z naturą. Opisywane ptaki i zwierzęta symbolizują, że wszyscy jesteśmy integralną częścią natury.

“Jedna jaskółka wiosny nie czyni”, “Ciągnie wilka do lasu”, “Chociaż masz dobrego kota, to i tak po śmierci myszy Cię zjedzą”. W tej kategorii nie różnimy się od innych zwierząt, my i one poddani jesteśmy identycznie jednej z nich – śmiertelności.

źródło: otoz.pl, ISAP, Polska czerwona księga zwierząt

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.