Z analizy Parlamentu Europejskiego wynika, że zanieczyszczone powietrze w UE przyczynia się do śmierci nawet 500 tys. osób rocznie. Wśród głównych źródeł zanieczyszczeń są transport, ogrzewanie (zwłaszcza węglowe i olejowe), produkcja energii, przemysł i rolnictwo. W Dniu Czystego Powietrza, który przypada 14 listopada, przyglądamy się ochronie powietrza w Polsce.

Kontrola jakości powietrza w Polsce

W Polsce działa 285 stacji pomiarowych, w tym 209 stacji automatycznych lub automatyczno-manualnych. Jednogodzinne wyniki udostępniane są na bieżąco na portalu „Jakość Powietrza” i w aplikacjach mobilnych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Pozostałe stacje to stacje manualne mierzące stężenia pyłu zawieszonego PM10 lub/i pyłu zawieszonego PM2,5. Część filtrów, na których gromadzony jest pył PM10, jest następnie  analizowana w Centralnym Laboratorium Badawczym GIOŚ pod kątem zawartości benzo(a)pirenu oraz metali ciężkich.  Wyniki z pomiarów manualnych udostępniane są na portalu po około 1-1,5 miesiąca od poboru próby.

– Jednym z głównych zadań Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska jest kontrola jakości powietrza w Polsce. W tym celu na terenie całego kraju funkcjonuje prawie 300 stacji pomiarowych. Codziennie badają one metodą referencyjną powietrze. Wyniki są pokazywane co godzinę w mobilnej aplikacji oraz na portalu. Stacje pomiarowe, którymi zarządza GIOŚ i nad którymi sprawuje nadzór Krajowe Laboratorium Referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego, są najbardziej wiarygodnym i rzetelnym źródłem pozyskiwania  informacji na temat jakości powietrza w Polsce – powiedział Tomasz Klech, kierownik pracowni pomiarów powietrza CLB podczas konferencji prasowej.

Alarm w przypadku podwyższonego stężenia zanieczyszczeń

Gdy z pomiarów wynika, że mamy do czynienia z podwyższonym stężeniem zanieczyszczeń, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska wydaje i przekazuje do Wojewódzkich Centrów Zarządzania Kryzysowego odpowiednie informacje. Alerty dotyczą ryzyka przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężenia niebezpiecznych substancji w powietrzu. Informacje te są następnie rozpowszechniane poprzez służące temu narzędzia i systemy ostrzeżeń, a w przypadku ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego dla pyłu zawieszonego PM10 powiadomienia do mieszkańców są przesyłane również poprzez smsy wysyłane przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.

SMS o smogu! Alert RCB będzie uruchamiany przy złej jakości powietrza

Po zakończeniu każdego roku kalendarzowego, na podstawie zgromadzonych danych pomiarowych, Główny Inspektor Ochrony Środowiska przygotowuje roczną ocenę jakości powietrza dla 12 substancji określonych rozporządzeniem. Do 30 kwietnia na bazie tych wyników zostaje sporządzony raport, który jest następnie przekazany właściwemu zarządowi województwa. Na podstawie raportu zarząd województwa opracowuje i wdraża program ochrony powietrza w województwie dla stref, w których zanotowano przekroczenia norm jakości powietrza.

• Sprawdź aplikacje i systemy do monitoringu jakości powietrza

Ochrona powietrza w Polsce

Program ochrony powietrza nakłada szereg obowiązków na organy administracji, podmioty korzystające ze środowiska oraz inne jednostki organizacyjne szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, a także osoby fizyczne. Ich celem jest osiągnięcie i utrzymanie na danym obszarze norm jakości powietrza. Do takich działań zalicza się m.in. wymianę źródeł ogrzewania na nisko- lub bezemisyjne, promowanie odnawialnych źródeł energii, działania na rzecz niskoemisyjnego transportu, różnego rodzaju programy edukacyjne i informacyjne itd. Aby cele programów ochrony powietrza były osiągane, niezbędne jest wykonywanie zadań wynikających z harmonogramu ich realizacji. Wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska zgodnie z przepisami prawa kontrolują zarówno przygotowywanie tych programów jak i ich realizację.

Zachętą do przejścia na zeroemisyjne źródła ogrzewania są również różnego rodzaju programy i dotacje. Przykładowo mieszkańcy Zakopanego mogą skorzystać z opcji dofinansowania do wymiany pieca na ekologiczne źródło ciepła. Z dotacji może skorzystać każdy właściciel domu jedno- i wielorodzinnego w Gminie Miasto Zakopane, także jeśli w budynku prowadzona jest działalność usługowa, np. wynajem pokoi. 

Dużym wsparciem w walce o czyste powietrze do tej pory były konsekwentnie wprowadzane są w życie uchwały antysmogowe. Nakładają one obowiązek wymiany starszych kotłów i kominków na nowoczesne urządzenia wyższej kategorii. Niestety końcem września Sejmik Województwa Małopolskiego zdecydował, że małopolska uchwała antysmogowa została wydłużona o dwa sezony grzewcze. Mieszkańcy województwa będą mogli ogrzewać domy za pomocą kotłów bezklasowych do maja 2024 roku. 

Przypomnijmy, że przyjęta 6 lat temu małopolska uchwała antysmogowa zakłada likwidację “kopciuchów”, czyli kotłów pozaklasowych, w których można spalać wszystko do 1 stycznia 2023 roku. W następnej kolejności miały być wycofane kotły trzeciej i czwartej klasy. 

Stan powietrza w Polsce

Jakość powietrza w Polsce wciąż pozostawia wiele do życzenia. Polski Alarm Smogowy co roku przygotowuje ranking miejscowości w Polsce z najgorszą jakością powietrza. Z tegorocznej edycji wynika, że największa chmura smogu znajduje się nad południem kraju, a szczególnie nad województwem śląskim i małopolskim. To właśnie miasta położone w tych regionach znalazły się na niechlubnym podium – Nowa Ruda, Nowy Targ, Sucha Beskidzka, Pszczyna i Wodzisław Śląski. Powietrze nie nadawało się tam do oddychania przez około 2-3 miesiące w ciągu całego roku, przekraczając krajową normę przynajmniej dwukrotnie.

Znamy listę miejsc z najgorszą jakością powietrza w kraju. Które miasto zostało nową stolicą smogu? 

Smog stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi ze względu na dużą koncentrację szkodliwych cząstek w powietrzu. Przebywanie na zewnątrz w warunkach wysokich stężeń zanieczyszczeń może prowadzić do pojawienia się alergii oraz astmy oraz wywołania niewydolności oddechowej. Ryzyko dotyka zwłaszcza osób chorych, małych dzieci oraz ludzi starszych. Długotrwałe narażenie na wysokie stężenia zanieczyszczeń może skutkować chorobami układu krwionośnego oraz serca, a nawet chorobami nowotworowymi.

Kiedy jakość powietrza jest zła, powinno się ograniczyć intensywny wysiłek fizyczny na zewnątrz. Osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci, aby unikać negatywnych skutków związanych z zanieczyszczeniem powietrza, powinny unikać przebywania na zewnątrz. Aby chronić siebie i bliskich, powinno się także ograniczyć wietrzenie pomieszczeń i zapobiegać dalszemu zwiększaniu zanieczyszczenia np. nie palić w kominku czy piecyku ozdobnym, jeśli nie jest on jedynym źródłem ciepła.

źródło: GIOŚ, fot. główne: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.