29 września Komisja Europejska (KE) podjęła kroki prawne przeciwko Polsce za niedostosowanie się do dyrektywy plastikowej. W gronie krajów, które zagrożone są karami, znalazło się jeszcze 10 państw członkowskich UE. 

Kłopoty z dyrektywą plastikową

KE wezwała 11 państw członkowskich do przyspieszenia wdrażania dyrektywy w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Pozostałe kraje, które nie wprowadziły przepisów niezbędnych do implementacji dyrektywy, to:

• Belgia,
• Dania,
• Estonia,
• Irlandia,
• Francja,
• Chorwacja,
• Łotwa,
• Portugalia,
• Słowenia,
• Finlandia.

Dyrektywa weszła w życie 3 lipca 2019 roku, a państwa członkowskie miały dwa lata na dopasowanie do niej przepisów prawa krajowego. Nie wszystkie państwa wywiązały się jednak z tego zobowiązania w wyznaczonym terminie. Jakie rozwiązania dotyczące plastiku chce wcielić w życie Unia Europejska?

Przyszłość bez plastiku?

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu Komisja zaproponowała politykę i działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, w której tworzywa sztuczne są wykorzystywane w bardziej zrównoważony sposób oraz poddawane recyklingowi. 

Dyrektywa w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych jest zasadniczym elementem strategii Komisji, ponieważ dąży do produkcji i stosowania zrównoważonych alternatyw, które zapobiegają zaśmiecaniu mórz. Jednym z głównych celów unijnych przepisów jest zmniejszenie ilości plastikowych śmieci w morzu o co najmniej 50% do 2030 roku.

• Zobacz też: Do 2050 roku w oceanach może być więcej plastiku niż ryb

Kluczowe środki, które państwa członkowskie muszą podjąć na mocy dyrektywy, to m.in.: 

• Zapobieganie wprowadzaniu na rynek produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Dotyczy to dziesięciu plastikowych odpadów jednorazowego użytku najczęściej znajdowanych na europejskich plażach:
  – patyczków kosmetycznych,
  – sztućców,
  – talerzy,
  – słomek i mieszadełek,
  – balonów i patyczków do balonów,
  – pojemników na żywność,
  – kubków i pojemników na napoje,
  – niedopałków papierosów,
  – plastikowych toreb, paczek i owijek,
  – chusteczek nawilżanych i artykułów sanitarnych.
  Razem z przedmiotami służącymi do połowu, śmieci tego typu stanowią stanowią 70% wszystkich odpadów morskich w UE.
  
• Promowanie alternatyw wielokrotnego użytku dla jednorazowych pojemników na żywność i napoje.
  
• Ustanowienie schematów rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Producenci mają pokrywać koszty zbierania odpadów, a także pozyskiwania informacji oraz raportowania na ten temat.
  
• Zagospodarowanie 90% jednorazowych plastikowych butelek po napojach do 2029 roku, na przykład poprzez programy zwrotu kaucji.
  
• Wprowadzenie wymagań dotyczących etykietowania kubków jednorazowego użytku, wyrobów sanitarnych i wyrobów tytoniowych. Aby uniknąć negatywnego wpływu zaśmiecania, kraje członkowskie będą musiały poinformować opinię publiczną o obecności plastiku w produkcie i pouczyć o metodach właściwej utylizacji.
  
• Producenci narzędzi połowowych zawierających tworzywa sztuczne będą zobowiązani do pokrycia kosztów odbioru odpadów z porów, ich transportu i utylizacji. 

Szczegółowe cele określone w dyrektywie zobowiązują także państwa do:

• zagospodarowania na potrzeby recyklingu 77% plastikowych butelek do 2025 roku (90% do 2029 roku),
• wykorzystania 25% plastiku pochodzącego z recyklingu do produkcji butelek PET na napoje od 2025 roku (30% od 2030 roku)

Jeżeli państwo członkowskie nie wprowadzi środków, które w pełni włączą do prawa krajowego przepisy dyrektywy unijnej, obywatele nie będą mogli czerpać korzyści i praw z niej wynikających. Bardziej dotkliwe mogą okazać się jednak kary finansowe.

Unia znowu ukaże Polskę?

Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom w styczniu 2022 roku. Spośród 16 spraw, postępowanie wobec Hiszpanii zostało zamknięte w lipcu. Cztery inne sprawy – Cypru, Litwy, Luksemburga i Słowacji – dobiegają obecnie końca. Dwa postępowania – wobec Czech i Malty – oczekują na analizę przekazanych środków. 

Wymienionym wcześniej 11 państwom Komisja postanowiła wydać opinie na temat ich działań. Teraz państwa mają dwa miesiące na odpowiedź i podjęcie niezbędnych środków. W przeciwnym razie Komisja może podjąć decyzję o skierowaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z wnioskiem o nałożenie sankcji finansowych.

• Zobacz też: Cel OZE w górę. Parlament Europejski za zwiększeniem udziału odnawialnych źródeł do 45% 

Zasady ochrony środowiska zostały ustanowione w celu uniknięcia szkodliwych skutków dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego. Brak działań w tym kierunku, w opinii Komisji Europejskiej, pociąga za sobą koszty środowiskowe, gospodarcze i społeczne oraz stwarza nierówne warunki działania dla podmiotów gospodarczych. Już za dwa miesiące dowiemy się, które państwa mogą zapłacić za swoje uchybienia, a które przyspieszą działania na rzecz walki z plastikiem.

Walka z plastikiem

Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych gromadzą się w naszych morzach, oceanach i na naszych plażach. Plastiki jest wygodnym i użytecznym materiałem tylko do pewnego momentu – zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi powodują szkody dla środowiska i negatywnie wpływają na gospodarkę. Ponad 80% śmieci w morzach to plastiki, które powodują bezpośrednie zagrożenie dla życia morskiego i ptaków. Problem nie dotyczy jednak tylko zwierząt.

Plastiki w morzach i oceanach rozdrabniany jest na mikrodrobiny, które przedostają się do łańcucha pokarmowego człowieka. Plastik niestety może przemieszczać się także w organizmie i osadzać na narządach – badania wykazały jego obecność w ludzkiej krwi. 

Przerażające odkrycie: znaleziono mikroplastik w ludzkiej krwi

Negatywny wpływ zaśmieconych tworzyw sztucznych na gospodarkę jest widoczny szczególnie w sektorach takich jak turystyka, rybołówstwo i transport morski. Na szczęście także w Polsce powstają firmy, których rozwiązania pozwalają na rezygnację z plastikowych opakowań. Chcesz wiedzieć więcej? Dwie takie historie opisaliśmy w ramach naszej serii o eko-bohaterach:

Szklana butelka, woda i mała kapsułka, czyli sposób na sprzątanie bez plastiku

ZNIKA – polski start-up stworzył ZNIKAjące opakowania z naturalnych składników

źródło: ec.europa.eu, zdj. główne: Canva

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.